درآمدى بر تعليم و تربيت اسلامى اهداف تربيت از ديدگاه اسلام
| درآمدى بر تعليم و تربيت اسلامى اهداف تربيت از ديدگاه اسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اعرافی علیرضا، بهشتی محمد (نویسنده) |
| ناشر | سمت |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386ش |
| چاپ | هشتم |
| موضوع | اسلام و آموزش و پرورش آموزش و پرورش - فلسفه، آموزش و پرورش - هدفها و نقشها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /د4 / 230/18 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
درآمدى بر تعليم و تربيت اسلامى اهداف تربيت از ديدگاه اسلام، زیر نظر علیرضا اعرافی و با همکاری محمد بهشتى و ديگران نوشته شده است. اين اثر دربردارندۀ نمايى كلى از هدف هاى تربيتى اسلام است كه با تكيه بر كتاب و سنت پرداخته شده و در دو بخش و هفت فصل سامان گرفته است.نگارندگان، از اين نگارش، بررسى، تنظيم و طبقه‌بندى هدف هاى تربيتى را به معناى اصطلاحى آن در علوم تربيتى نمى‌خواهند، آنان تنها در پى شناسايى و نماياندن هدف هاى تربيتى اسلام هستند.
بخش اول.مفهوم هدف، طبقه‌بندى و ماهيت هدف غايى از ديدگاه اسلام
فصل اول.مفهوم هدف و مبناى تعيين آن: در اين فصل معناى هدف و پار هاى واژگان مترادف آن مى‌آيد و به دو معناى غايت در فلسفه اشارت مى‌شود.از مفهوم هدف در تعليم و تربيت و ويژگي هاى سه‌گانه آن سخن مى‌رود.به ركن اساسى عمل تربيتى كه به بازشناخت آن از رفتارهايى كه تربيتى نيستند؛ اما گاه پى‌آمد هاى تربيتى دارند، پرداخته مى‌شود و مهمترين معيار هاى گزينش هدف هاى تربيتى مى‌آيد.
آنگاه با پرداخت به اينكه هدف هاى تعليم و تربيت بايد با هدف هاى زندگى سازگار افتد از هدفمندى جهان از نگاه قرآن و عقل گفته مى‌شود و هدف زندگى انسان از ديد قرآن كاويده مى‌شود و سرانجام مبانى علمى، فلسفى و دينى تعيين هدف هاى تربيتى شرح و شماره مى‌شود.
در فصل دوم، سخن از طبقه‌بندى هدف هاى تعليم و تربيت است و از رهگذر آن، به مفهوم طبقه‌بندى هدف هاى تربيتى در علم و دين اشارت مى‌رود و پس از سختن آنها با يكديگر، از طبقه‌بندى سه‌گانۀ شناختى، عاطفى و روانى-حركتى اهداف در علوم تربيتى ياد مى‌شود.فراز پايانى اين فصل طبقه‌بندى هدف هاى تربيتى از نگاه اسلام است و در آن از طبقه‌هاى سه‌گانۀ هدف هاى غايى(نهايى)، هدف هاى واسط هاى و هدف هاى جزوى سخن مى‌رود.
فصل سوم.هدف غايى و ويژگي هاى آن: اين فصل با برشماردن ويژگي هاى هدف هاى غايى از نگاه اسلام آغاز مى‌شود.اين هدفها عبارتند از: همسازى با فطرت، جامعيت، برانگيزندگى، عدم محدوديت، وحدت با هدف زندگى و وحدت هدف غايى.پس از آن هدف غايى از ديد اسلام مى‌آيد.يادكرد پار هاى مفاهيم قرآنى كه بيان پيوند انسان با خداست.پايان‌بخش اين فصل است.
بخش دوم.هدف هاى كلى(واسطه اى)
فصل اول.هدف هاى تربيتى اسلام از ارتباط انسان با خدا: محور هاى كلى هدف هاى تربيتى ارتباط انسان با خدا از اين قرار است.
ا)شناخت بارى: اين هدف، كليد رسيدن به هدف نهايى است و پيروزى در رسيدن به ديگر هدفها مسبوق بر دستيابى به آن است.شناخت خداوند يا حصولى است كه برآمد شناخت عقلى و حسى است و يا حضورى است كه ريشه سرشتى دارد.
ب)ايمان: از معناى لغوى و اصطلاحى ايمان كه بگذريم، بايد گفت، ايمان داراى دو ركن است: يكى الزام قلبى و ديگرى نمود رفتارى.آثار و پى‌آمد هاى تربيتى ايمان عبارتند از: آرامش خاطر، دورى از گناه و تأمين سلامت اجتماع از راه سلامت فرد.
ج)تقوا: تقوا صيانت است و صيانت يا با كناره‌گيرى از هرآنچه انسان را به گناه وامى‌دارد، دست مى‌دهد يا با پرورش روح، بگون هاى كه در برابر محرك هاى محيطى مصونيت يابد و دامن به نابايست نيالودد.تقوا جز ايمان و از آن والاتر است با اين حال خود، مقدمه براى رسيدن به هدف هاى برتر مى‌باشد.تقوا آثار تربيتى دارد كه عبارتند از: روشن‌بينى، پيروزى بر مشكلات، حفظ نفس از سركشى.
د)عبادت: عبادت در معناى خاص آن، گون هاى پيوند خاضعانه است كه انسان با خدا دارد و دو گونۀ لفظى و عملى دارد.مهمترين آثار تربيتى عبادت چنين است؛ پرهيز از غرور و خودخواهى، رعايت عدالت و حقوق ديگران، پرهيز از گناه.
ه)شكرگزارى: شكرگزارى، سپاس و حق‌شناسى از خداوند است و در پيروى از امر و نهى الهى نمود مى‌كند و سودش به خود انسان بازمى‌گردد.در قرآن براى شكرگزارى، اصولى ياد شده است كه عبارتند از: بازگشت بهره سپاس به انسان، ازدياد نعمت پس از شكر و آزمايش.پار هاى پى‌آمد هاى تربيتى شكرگزارى از اين قرار است: دستيابى به عدالت اجتماعى، دست يافتن به رضا، قناعت و توكل.
فصل دوم.هدف هاى تربيتى اسلام از ارتباط انسان با خود: ملاك و معيار تقسيم هدف هاى تربيتى در زمينه ارتباط انسان با خود، ساختار وجودى خود اوست.انسان داراى دو بعد تنى و روانى است در بعد روانى داراى سه جنبه متمايز شناختى، گرايشى و عاطفى است.در اين فصل كه بلندترين فراز كتاب است نخست هدف هاى واسط هاى تربيت اسلامى نسبت به هريك از اين سه جنبه كه ويژۀ انسانند، شرح مى‌شود؛ آنگاه ابعاد مشترك بين انسان و حيوان مى‌آيد.در بحث ابعاد مختص انسان به هدف هاى زير اشارت مى‌رود:
ا)هدف هاى شناختى: اين هدف هاى شامل پرورش قوه عقل، فراگيرى علوم و معارف، تعالى انديشه و خودشناسى است.در شرح اين هدفها از نكات زير ياد مى‌شود: دعوت به انديشه و تعقل، شكوفايى عقل در پرتو بعثت، آثار منفى عدم تفكر، عدم تفكر و گرايش به پليدى، مقابله با عوامل ركود انديشه، عوامل پرورش عقل و انديشه، علل تأكيد بر فراگيرى علوم و معارف، فراگيرى علوم راهى به سوى تكامل، نكوهش جهل و جاهلان، ويژگي هاى علوم و هدايت انسان و خودشناسى مقدمه خداشناسى.
ب)هدف هاى گرايشى: گرايش، نيرويى درونى براى حركت به سوى هدفى خاص است.گرايش يا عام است يا خاص؛ بازشناخت اينها از يكديگر به ويژگيهايى است كه در متن از آنها سخن مى‌رود و پس از آن، هدف هاى گرايشى به شرح زير شماره مى‌شود:
پرورش حقيقت‌جويى، پرورش حس خداجويى، پرورش فضيلت‌خواهى، پرورش گرايش به جاودانگى، پرورش گرايش به كمال، پرورش گرايش به زندگى اجتماعى، پرورش گرايش به دفاع، پرورش گرايش به زيبايى و هدايت و تعديل گرايش به تملك.
پس از اين از اراده در انسان و عوامل پرورش آن در دين ياد مى‌شود.در گفتگو از گرايش‌هاى مشترك ميان انسان و حيوان، به هدايت و تعديل اشارت مى‌رود به اين ترتيب: هدايت و تعديل گرايش به تغذيه، هدايت و مهار گرايش به خواب، هدايت و مهار ميل جنسى.آنگاه از هدف هاى تربيت جسمى انسان در اسلام گفته مى‌شود.
فصل سوم.هدف هاى تربيتى اسلام از ارتباط انسان با ديگران: يكى از مهمترين موضوعات مورد توجه دين، ارتباط انسانها با يكديگر است كه داراى رويكرد هاى اجتماعى، سياسى، اقتصادى و فرهنگى مى‌تواند بود.در اين فصل از هدف هاى واسط هاى تربيت اسلامى نسبت به اين چهار رويكرد ياد مى‌شود. هدف هاى تربيتى اسلام از ارتباط انسان با طبيعت، موضوع فصل پايانى كتاب است كه بسيار كوتاه افتاده است. [۱]
پانویس
- ↑ رفیعی، بهروز، ص209- 212
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتابشناسی توصیفی و موضوعی تعلیم و تربیت در اسلام، انتشارات بین‌المللی هدی، تهران، چاپ اول، 1378ش