دانشگاه تهران: ساعت 3 بعدازظهر 15 بهمن 1327

دانشگاه تهران: ساعت 3 بعدازظهر 15 بهمن 1327
پدیدآوران	رزمجو خوزانی، محسن (نویسنده)
ناشر	خجسته
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۷ش
شابک	‎6-55-2975-964-978
کد کنگره	‏

دانشگاه تهران: ساعت 3 بعدازظهر 15 بهمن 1327 تألیف محسن رزمجو خوزانی؛ مجموعه حاضر اولین مجموعه از اسناد و مدارک مربوط به واقعه‌ی ترور ناموفق شاه در 15بهمن 1327 است. اگرچه در این مجموعه هم عوامل پشت پرده و محرکین ترور مشخص نمی شود، ولی به رفع برخی ابهام ها و تناقضات موجود در خاطرات و تحقیقات منتشر شده و همچنین طرح مسائل جدید کمک می‌کند.

گزارش کتاب

بعد از ظهر روز 15 بهمن 1327، ناصر فخرآرایی در دانشگاه تهران پنج گلوله به سوی محمدرضا شاه شلیک کرد. از آن گلوله‌ها، سه گلوله به کلاه و دو گلوله‌ی دیگر به لب و پشت شاه اصابت کرد. با اینکه از چند قدمی تیراندازی شده بود، ولی با کمال تعجب این دو گلوله، زخم سطحی بر جای گذاشتند. پس از ترور ناموفق شاه شرایط فوق‌العاده در تهران اعلام شد و در همان روز 15 بهمن حکومت نظامی به بازداشت‌های گسترده‌ای دست زد. از یک سو، عده از روزنامه نگاران و مدیران جراید بازداشت شدند و روزنامه‌های آنان را توقیف کردند و از سوی دیگر، مأموران نظامی و انتظامی، دفتر و کلوب‌های حزب توده‌ی ایران را در تهران و شهرستان‌ها تصرف کردند و عده‌ای از رهبران، کادرها و اعضای این حزب بازداشت و زندانی شدند. روز 17 بهمن ماه، آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی بازداشت شد و او را به قلعه فلک الافلاک در خرم آباد فرستادند و سپس او را به لبنان تبعید کردند. روز 19 بهمن، دکتر زنگنه وزیر فرهنگ وقت لایحه‌ی «تحدید مطبوعات و مجازات مرتکبین جرائم مطبوعاتی» را به مجلس شورای ملی برد که در 12 اسفند 1327 به تصویب رسید. از طریق این لایحه، دولت می‌خواست تا هرکس که بگوید فلان مأمور رشوه می‌گیرد و جزئی‌ترین انتقادی از سیاست دولت بکند به موجب آن (قانون)، مفتری و بدخواه دولت تشخیص داده شده، روزنامه او را توقیف و خود وی زندانی و تبعید شود. روز 4 اسفند عده‌ای از مدیران و نویسندگان روزنامه‌های توقیف شده در دادگاه نظامی محاکمه و محکوم شدند. روز 5 اسفندماه، محمدرضاشاه با نمایندگان فراکسیون‌های مجلس که برای ملاقات او به دربار رفته بودند، از لزوم تغییر قانون اساسی و افزودن بر اختیارات شاه صحبت کرد...

این اقدامات که در مدت شش ماه پس از ترور شاه انجام گرفت در حقیقت مجموعه اقداماتی بود که از اواخر سال 1326 در دستور کار شاه و دولت‌های وقت قرار داشت ولی علی رغم تلاش‌هایی که به عمل آوردند، نتوانستند آن‌ها را متحقق کنند. آنچه شاه و دربار دنبال می‌کردند از یک سو افزایش اختیارات شاه و به این منظور محدود کردن آزادی‌های سیاسی در کشور و انحلال حزب توده بود و از سوی دیگر، می‌خواستند جنبش ملی بر محور صنعت نفت را که در حال تبدیل شدن به مسئله‌ی اصلی کشور بود، در نطفه خفه کنند. این هدف ها و تلاش شاه و دربار برای دستیابی به آن‌ها از همان سال 1326 مورد توجه فعالان سیاسی کشور قرار گرفت.

مجموعه حاضر اولین مجموعه از اسناد و مدارک مربوط به واقعه‌ی ترور ناموفق شاه در 15بهمن 1327 است. اگرچه در این مجموعه هم عوامل پشت پرده و محرکین ترور مشخص نمی شود، ولی به رفع برخی ابهام ها و تناقضات موجود در خاطرات و تحقیقات منتشر شده و همچنین طرح مسائل جدید کمک می‌کند. این مجموعه در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول به چگونگی شکل‌گیری پرونده اختصاص دارد. اسناد این بخش، گزیده‌ای از پرونده‌ی ترور 15بهمن 1327 است که در مرکز اسناد انقلاب اسلامی نگهداری می‌شود. اسناد این بخش برخی از ابهام‌های موجود در واقعه 15 بهمن ماه را برطرف می‌کند و در عین حال مسائل و مباحث جدیدی را نیز پیش می‌کشد. بخش دوم این مجموعه به دادگاه رسیدگی به پرونده سوء قصد به شاه اختصاص دارد. این پرونده از 14 فروردین تا 18 اردیبهشت 1328 در دادگاه نظامی و به صورت علنی مورد رسیدگی قرار گرفت.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران