دائرةالمعارف الحسینیة؛ ديوان القرن الخامس
ديوان القرن الخامس، کتابی است از مجموعه «دائرةالمعارف الحسينية»، تألیف محمدصادق محمد الکرباسی (متولد 1366ق، در کربلا)، پژوهشگر و نویسنده برجسته در مطالعات اسلامی. نویسنده در این کتاب، مجموعهای از اشعار حسینی سرودهشده در قرن پنجم هجری را که به موضوع قیام امام حسین(ع) و وقایع مرتبط با آن میپردازد، گردآوری کرده است.
| دائرة المعارف الحسینیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کرباسی، محمدصادق (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | دیوان القرن الخامس الهجری 15 |
| ناشر | المرکز الحسيني للدراسات |
| مکان نشر | انگلیس - لندن |
| سال نشر | 1418ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ش.10 /ک4د2 ۴۱/۷۵ BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
نویسنده، قصد داشته است با جمعآوری و تنظیم اشعار سرودهشده در قرن پنجم هجری قمری در رثای امام حسین(ع) و یارانش، در اثر حاضر، به غنای مجموعه "دائرةالمعارف الحسينية" بیفزاید. این تلاش همچنین در راستای تأکید بر عظمت امام حسین(ع) و حفظ جایگاه دین اسلام و دفاع از آن است[۱].
اهمیت کتاب
اهمیت این کتاب را میتوان در نکات زیر خلاصه کرد:
- تأیید جایگاه امام حسین: کتاب بر عظمت مقام امام حسین(ع) و موقعیت رفیع ایشان بهعنوان امامی که باید از او اطاعت شود، تأکید میکند. همچنین بیان میدارد که فداکاری ایشان برای حفاظت از اسلام و دفاع از دین خدا بوده است[۲].
- پر کردن خلأ ادبی و تاریخی: این دیوان بهطور خاص به شعر قرن پنجم هجری میپردازد. این دوره در مقایسه با قرون پیش از آن، از نظر شعر حسینی کمتر مورد توجه قرار گرفته بود و این کتاب به شناسایی و برجسته کردن شاعران مهم آن زمان کمک میکند[۳].
ساختار
کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده (تمهید) آغاز و مطالب بر اساس حروف قافیه اشعار و در قالب مجموعهای از "مقطوعات" (قطعات) شعری تنظیم شده است.
سبک نگارش
سبک نگارش کتاب با توجه به ماهیت پژوهشی آن، دارای ویژگیهای زیر است:
- مستندنگاری و توثیق: هدف اصلی کتاب، جمعآوری، توثیق و حفظ اشعار مرتبط با امام حسین(ع) است و به همین دلیل بر دقت در نقل و ارجاع به منابع تأکید دارد[۴].
- تحلیل و شرح: علاوه بر ارائه متن اشعار، توضیحات و شرحهایی برای واژگان و مفاهیم دشوار و پیچیده در پاورقی ارائه شده است[۵].
- ارجاعدهی دقیق: برای اعتبار بخشیدن به مطالب، به منابع متعدد و معتبر اشاره میشود و از انتسابهای مشکوک پرهیز میگردد.
- دقت پژوهشی: نویسنده، در تلاش برای تأیید هویت و نسب شاعران و جزئیات مربوط به اشعار، وسواس علمی به خرج داده است.
- تمرکز تخصصی: محتوای کتاب بهطور خاص بر اشعار رثایی امام حسین(ع) و واقعه کربلا متمرکز است[۶].
گزارش محتوا
مطالب کتاب، با دستهبندی اشعار بر اساس قافیه، بهصورت بخشهای مجزا ارائه شده است. برای مثال، بخشهایی مانند "قافية الهمزة المضمومة"[۷]، "قافية الهمزة المكسورة"[۸]، "قافية الألف المقصورة"[۹]، "قافية الباء المفتوحة"[۱۰]، "قافية الباء المضمومة"[۱۱] و غیره، محتوای اصلی کتاب را تشکیل میدهند. هریک از این بخشها شامل گزیدهای از قصاید و قطعات شعری است که به ابعاد گوناگون قیام عاشورا، مصیبتها و مظلومیتهای اهلبیت(ع) و تأثیرات این واقعه تاریخی میپردازند. برای افزایش فهم و درک خواننده، نویسنده اقدام به ارائه توضیحات و تفاسیر واژگان نامأنوس، نکات تاریخی و بلاغی در حواشی و زیرنویسها کرده است[۱۲]. همچنین، همچنین، بهمنظور اطمینان از صحت انتساب اشعار، بهدقت منابع را بررسی نموده و در مواردی اطلاعات مختصری را در مورد شاعران، در صورت دسترسی، ارائه میدهد[۱۳].
در پایان میتوان چنین گفت که هدف نهایی کتاب، حفظ و ترویج میراث ادبی غنی مربوط به نهضت حسینی و نقش آن در آگاهیبخشی و حفظ ارزشهای دینی است. این دیوان بهعنوان یک مرجع مهم و جامع برای پژوهش در شعر قرن پنجم هجری، بهویژه در زمینههایی که پیشتر کمتر مورد توجه قرار گرفته بودند، عمل میکند.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه، تمهید و متن کتاب.