جاسر، حمد
| نام | جاسر، حمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | حمد الجاسر |
| نام پدر | جاسر |
| متولد | 1328ق |
| محل تولد | روستاى برود در منطقه نجد |
| رحلت | 1421 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | المعجم الجغرافي للبلاد العربية السعودية
الأمکنة و المیاه و الجبال و الآثار و نحوها المذکورة فی الأخبار و الآثار |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00513AUTHORCODE |
حمد بن محمّد بن جاسر (1328-1421ق)، از بزرگ‌ترين مورخان و جغرافى‌دانان معاصر عربستان و جزو پركارترين دانشمندان اين كشور است كه شهرت جهانى دارد و در شناخت قبايل، تيره‌ها و انساب عرب، شناخته شده است. او همچنین متمایل به اندیشه سلفی و آل سعود است.
ولادت
وى به سال 1328ق در روستاى برود در منطقه نجد، در خانواده‌اى كشاورز و فقير به دنيا آمد. در هفت سالگى مادر خود را از دست داد و دوران كودكى را با ناتوانى و بيمارى پشت سرگذاشت؛ به طورى كه تا چهار سالگى توان راه رفتن نداشت.
تحصیلات
قدمات علوم را ابتدا در روستا و سپس در رياض آموخت و در سال 1341ق موفق به حفظ قرآن كريم شد و پس از آن به زادگاهش بازگشت و به تعليم و تدريس بچه‌هاى روستایش پرداخت. سرانجام در سال 1346ق برادر بزرگش او را براى ادامه تحصيل به علوم دينى به رياض برد.
در سال 1348ق حج گزارد و به آموزشگاه اسلامى سعودى (المعهد الاسلامى السعودى) پيوست و در سال 1353ق از بخش قضاى شرعى آن فارغ التحصيل شد و طىّ سال‌هاى 1353- 1357ق به تدريس در يَنْبع، جُده، مكّه، احساء، ظهران و رياض پرداخت. مدّتى نيز در ظبا در شمال حجاز به سال 1357ق به قضاوت مشغول شد.
به سال 1358 به قاهره مسافرت كرد و در دانشكده ادبيات قاهره مشغول تحصيل شد ولى به دليل رويداد جنگ جهانى دوم، نتوانست تحصيل در آن‌جا را تمام كند و پيش از پايان تحصيل به عربستان بازگشت. مدتى نيز به سال 1376ق مدير دانشكده علوم شرعى و دانشكده لغت عربى در رياض بود.
وى همچنين به روزنامه‌نگارى و تأسيس روزنامه روى آورد و در سال 1372ق اولين روزنامه در رياض به نام «يمامه» را منتشر كرد. آنگاه به تأليف، تحقيق و نشر روى آورد و «داراليمامه للبحث والترجمة والتأليف» را بنا نهاد و ماهنامه تخصصی «العرب» را به سال 1386ق منتشر كرد كه از مشهورترين و معتبرترين مجله‌هاى كشورهاى عربى است. مجلّة العرب شهرت جهانى يافت و نوعى نهضت علمى در عربستان پديد آورد و دانشمندان بزرگ جهان عرب مقاله‌هاى خود را در زمينه تاريخ جزيرة العرب و ادبيات در آن منتشر كردند و گروهى از نويسندگان به مناسبت بيستيمن سال نشر آن، مجلس بزرگداشتى برپا كردند.
شروع نويسندگىِ حمد جاسر، به سال 1349ق برمى‌گردد كه نوشتن مقاله در روزنامه «صوت الحجاز» را آغاز كرد. سپس نشر مقاله‌هاى تاريخى خود را در روزنامه‌های «أمّ القرى»، «المنهل»، «المدينة» و «البلاد السعودية» ادامه داد.
وى افزون بر تأليف، متون بسيارى را با دقّت، تحقيق، تصحيح و يا تلخيص كرده است. جاسر به بسيارى از كتابخانه‌هاى جهان سرزده و در آن‌ها به جستجوى تراث علمى و تحقيق پرداخته است؛ از جمله آن‌هاست: كتابخانه ملّى الجزائر، اياصوفيه، كتابخانه واتيكان و كتابخانه مسجد جامع صفا.
وى همچنين در سال‌هاى 1951، 1954، 1958م به ترتيب به عضويت فرهنگستان زبان دمشق، مجمع علمى عراق و فرهنگستان زبان قاهره برگزيده شد.
وفات
وى در سال 1421 در ریاض عربستان بدرود حيات گفت.
آثار
وی ۲۸ کتاب شامل پنج سفرنامه، سه کتاب در انساب، پنج اثر در تراجم، شش کتاب جغرافیایی، سه کتاب در تاریخ مُدن، سه کتاب در لغت، دو کتاب در تاریخ اسب‌های عربی و کتابی در تاریخ عربستان نگاشت. افزون بر آن ۱۷ کتاب در موضوع ادبیات، تاریخ، جغرافیا، انساب و سفرنامه را تحقیق نمود و منتشر کرد.
- الآثار الاسلامىّة فى مكّة المشرّفة؛
- أحاديث حول تراثنا المبعثر فى مكتبات العالم؛
- الأخبار الغريبة فى ذكر ما وقع بطَيْبة الحلبية؛
- دعوة العلماء لتبيين حدود عرفات، مزدلفة، منى؛
- الدكاترة والعبث بالتراث؛
- الرسّ فى القرآن الكريم وآراء الباحثين حوله؛
- القطائع النبوية؛
- ما اتّفق لفظه وافترق مسمّاه من أسماء الأمكنة؛
- مخطوطات جديدة بالدراسة والنشر؛
- المدينة المنوّرة فى مطلع القرن الثانى‌عشر كما يصفها النابل سيفيرحلة؛
- المرأة فى حياة الشيخ محمّد بن عبدالوهاب؛
- تحقيق «المغانم المطابة فى معالم طابة»، تأليف فيروزآبادى؛
- تحقيق «نونية الكميت بن زيد الأسدى و شرح‌ها لأبى رياش اليمامى».