حقوق اساسی (یعنی) آداب مشروطیت دول (اولین کتاب حقوق اساسی در ایران)
| حقوق اساسی (یعنی) آداب مشروطیت دول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فروغی، محمدعلی (نویسنده) حقدار، علی‌اصغر (محقق) |
| ناشر | کویر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1398 |
| چاپ | دوم |
| شابک | 1ـ02ـ8161ـ964ـ978 |
| موضوع | حقوق اساسي دولت |
| کد کنگره | K ۳۱۶۵/ف۴ح۷ ۱۳۹۸ |
حقوق اساسی (یعنی) آداب مشروطیت دول (اولین کتاب حقوق اساسی در ایران) تألیف محمدعلی فروغی (ذکاء الملک)، به کوشش علی‌اصغر حقدار، رسالۀ «حقوق اساسی یعنی آداب مشروطیت دول» در دوران اولین مجلس شورای ملی و یک سال بعد از صدور فرمان مشروطیت نگاشته شده و اصول حقوقی دولت مشروطه و وظایف پارلمان و نقش ملت در نظام سیاسی تازه را تبیین نموده است.
ساختار
کتاب در دو باب تدوین شده است.
گزارش کتاب
محمدعلی فروغی یکی از روشنفکرانی بود که حلقۀ ارتباط میان گفتمان فرهنگی و کنش سیاسی را در خود به وجود آورد و توانست میان اهداف عملی و ایده‌های فکری مشروطه جمع کند. وی که تحصیل‌کردۀ دانش‌های جدید بود و آگاهی کامل از فرهنگ ایران دورۀ باستان و میانه داشت، از شناخت کافی نسبت به مدرنیته نیز برخوردار بود. حضور در محافل سیاسی، شرایط لازم را برای تجربه و مشاهدۀ آموخته‌های فروغی در اختیار وی گذاشته بود و از او سیاستمداری اندیشمند و روشنفکر عمل‌گرا ساخته بود.
فروغی افزون بر «حقوق اساسی» در زمینه‌های فلسفه و ادبیات و تاریخ نیز تألیفاتی دارد که عبارتند از: اصول علم ثروت ملل، تاریخ ملل قدیمۀ مشرق، حکمت سقراط، اندیشه‌های دور و دراز، پیام به فرهنگستان، ترجمه فن سماع طبیعی، سیر حکمت در اروپا، و آیین سخنوری.
رسالۀ «حقوق اساسی یعنی آداب مشروطیت دول» در دوران اولین مجلس شورای ملی و یک سال بعد از صدور فرمان مشروطیت نگاشته شده و اصول حقوقی دولت مشروطه و وظایف پارلمان و نقش ملت در نظام سیاسی تازه را تبیین نموده است.
این رساله از یک مقدمه در معرفی علم حقوق اساسی و دو باب اصلی دربارۀ اختیارات دولت و حقوق ملت تشکیل شده است. باب اول درباره اختیارات دولت و ساختار تشکیلات حکومتی اعم از قوه مقننه و اجراییه و نیز اختیار محاکمه (قوه قضائیه) و روابط میان آنها است.
اما باب دوم که بخش کوچک‌تری از کل رساله را به خود اختصاص داده، درباره حقوق ملت است و دو فصل دارد که عبارتند از آزادی و مساوات. نکته‌ای که وجود دارد او در زمانی از این دو واژه صحبت می‌کند که هردوی این واژه‌ها از سوی منتقدین مشروطه مورد هجوم بود و از آزادی به عنوان «کلمه قبیحه» نام می‌بردند و چنان‌که شیخ فضل‌الله در حرمت مشروطه نوشته بود، حرام به شمار می‌آمد.
مبانی فکری فروغی در این رساله ناظر به حقوق نوین فرانسه و در راستای ایجاد بنیان‌های معرفتی و فرهنگی برای نظام جدید مشروطۀ ایران است؛ سخن از وضع قانون، تشکیل پارلمان، تعین وظایف دولت، لزوم ایجاد هیئت وزیران، حقوق ملت در استفاده از آزادی‌های اجتماعی و حقوقی و برابری شهروندان در مقابل قانون و بالاخره پاسخ‌گویی دولت در برابر ملت از اساسی‌ترین مسائلی هستند که ذهن و زبان روشنفکران و مشروطه‌خواهان ایرانی را در آن دوران به خود مشغول داشته بود و استقرار مشروطۀ سلطنتی و دولت ملی جدید تحقق آن آرزوها و ایده‌ها بود. فروغی این رساله را در فردای پیروزی جنبش مشروطیت و تشکیل اولین مجلس قانون‌گذاری (1325 ش) به رشتۀ تحریر درآورد که اساسی‌ترین مسائل حقوقی و اجتماعی مدرن در آن به تصویر کشیده شده است.
این رساله فقط یک بار در سال 1326 قمری منتشر شده که چاپ فعلی آن از روی نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس شورای ملی منتشر شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات