حسن ابراهیم حسن
| نام | حسن، حسن ابراهیم |
|---|---|
| نامهای دیگر | ع‍ل‍ی ابراهیم، حسن
حسن ع‍ل‍ی ابراهیم |
| نام پدر | |
| متولد | 1892م/1310ق |
| محل تولد | طنطا مصر |
| رحلت | 1968م |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاريخ الإسلام السياسي و الديني و الثقافي و الاجتماعي |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03431AUTHORCODE |
حسن ابراهیم حسن (1892-1968م)، مورخ و مترجم مصرى، نویسنده کتاب مشهور تاريخ الإسلام السياسي و الديني و الثقافي و الاجتماعي
ولادت
او در 1310ق (1271ش) / 1892 در شهر طنطا در مصر به دنيا آمد.
تحصیلات
پس از اتمام تحصيلات مقدماتى، وارد مدرسه عالى تربيت معلم و سپس دانشگاه ملى مصر (نام فعلى آن: دانشگاه قاهره) شد و در 1338ق (1299ش) / 1919 تحصيلاتش را به پايان رساند و با گرفتن راتبه (بورس) دولتى راهى انگلستان گرديد. رساله دكترى خود را با عنوان «فاطميان در مصر - با تأكيد دستاوردهاى سياسى و دينى آنها» زير نظر مستشرق مشهور، توماس ارنولد، در دانشگاه لندن به پايان رساند و در 1307ش / 1928 در رشته فلسفه تاريخ فارغ‌التحصيل شد.
پس از آن، حسن ابراهیم حسن به قاهره بازگشت. از 1315 تا 1321ش / 1936 - 1942، در دانشگاه قاهره تاريخ اسلام تدريس كرد، سپس به رياست دانشكده ادبيات اين دانشگاه رسيد و در 1330ش / 1951، رئيس دانشگاه اَسْيوط شد.
حسن ابراهیم حسن دومين مورخ مصرى (پس از عزيز سوريال عطيه) بود كه در دانشگاه‌هاى امريكا، پنسلوانيا و كاليفرنيا، تاريخ اسلام و تاريخ خاور نزدیک را درس داد. او همچنين در دانشگاه رباط در مغرب و دانشگاه بغداد در عراق به تدريس پرداخت. وى در 1347ش / 1968 در بغداد درگذشت و جنازه‌اش به قاهره منتقل و در آنجا دفن گرديد.
حسن ابراهیم حسن علاقه خاصى به تاريخ فاطميان داشت. وى با تأليف عبيداللّه المهدى امام الشيعة الاسماعيلية و مؤسس الدولة الفاطمية فى بلاد المغرب، با مشاركت طه احمد شرف (قاهره 1327ش / 1948)، و المعز لدين‌للّه الفاطمى (قاهره 1333ش / 1964) نشان داد كه در زمينه تاريخ فاطميان، از مورخان پيشتاز است. او همچنين توجه ويژه‌اى به موضوع گسترش اسلام در جهان داشت و در اين زمينه بيش از ساير مورخان نسل اول مصر از خود علاقه نشان داد و كتاب‌هايى چون انتشار الاسلام فى القارة الأوربية، انتشار الاسلام و العُروبة فى ما يلى الصحراء الكبرى جنوباً و فى شرقى القارة الافريقية و غربیها (قاهره 1336ش / 1957) و نيز مقالاتى چون «انتشار الاسلام بين المغول و التتار» در مجله كلية الآداب، جامعة القاهرة (1312ش / 1933) و «انتشار الاسلام فى الهند» در همان مجله (1323ش / 1944) نوشت كه الگويى براى مورخانى چون حسين مؤنس و حسن ابراهیم محمود شد.
ديگر آثار او عبارتند از: النُظُم الاسلامىة كه آن را با همكارى برادرش، على ابراهیم حسن، نوشته است (قاهره 1318ش 1939/)؛ مصر الاسلامىة من الفتح العربى الى الفتح العثمانى (قاهره 1321ش / 1942)؛ زعماء الاسلام (قاهره 1332ش / 1953)؛ اليمن البلاد السعيدة (قاهره 1337ش / 1958)؛ مقاله «كافور الاخشيد و المأمون و علىٌّ الرضا» در مجله كلية الآداب و ترجمه چند كتاب به عربى: السيادة العربية و الشيعة و الاسرائيليات فى عهد بنى أمية، اثر فان فلوتن (1302ش / 1923)؛ اوراق البَردى العربية بدار الكتب المصرية، اثر گرومان (1313ش / 1934)؛ الدعوة الى الاسلام، اثر توماس ارنولد (1326ش / 1947) و سيرة القاهرة، اثر استانلى لين پول (1329ش / 1950).
برجسته‌ترين اثر تاريخى وى كتاب چهار جلدى تاريخ الاسلام السياسى و‌الدينى و الثَقافى است كه به زبان‌هاى ديگر، از جمله انگليسى و فارسى، ترجمه شده است.
منابع مقاله
- ايمن فؤاد سيد، «رُوّاد الدراسات التاريخية فى العصور الوسطى و الاسلامىة»، المجلة التاريخية المصرية، ج 39 (1418)؛
- محمد مؤنس عوض، رُوّاد تاريخ العصور الوسطى فى مصر، قاهره 2007.