حجمگرایی و قدرت؛ تحلیل نقش نهادهای قدرت در حیات تاریخی بیانیۀ شعر حجم
حجمگرایی و قدرت | |
---|---|
پدیدآوران | رعیت حسنآبادی، علیرضا (نویسنده) |
ناشر | خاموش |
مکان نشر | اصفهان |
سال نشر | 1399 |
شابک | 9ـ24ـ6942ـ622ـ978 |
کد کنگره | |
حجمگرایی و قدرت؛ تحلیل نقش نهادهای قدرت در حیات تاریخی بیانیۀ شعر حجم تألیف علیرضا رعیت حسنآبادی، در این کتاب، تأثیر و نقش سه نهاد قدرت رسانه، دانشگاه و نهاد سیاسی حاکم بر حیات تاریخی بیانیۀ حجمگرایی مدنظر است.
ساختار
کتاب در چهار فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
همانگونه که از تعریفهای قاموسی فارسی برمیآید، مانیفست در تلقی متداول و متأخر، متنی است که گروه یا اشخاصی آن را نوشته باشند و حاوی اصول، ایدهها، آرمانها و... آن گروه یا اشخاص باشد. هدف اصلی مانیفست، بیان اصول و ایدههاست و معمولاً به تقابل با جریانی پیش از خود میپردازد. نویسنده آگاهانه مانیفستنویسی را برای این تقابل برگزیده است.
بین منتقدان و شاعران معاصر فارسی، از سال 1300 تاکنون، برداشتهای متفاوتی از مانیفست دیده میشود. در واقع مانیفست یکی از عناصر گفتمان شعر فارسی است که برداشتهای متعدد از آن وجود دارد. مطالعۀ این برداشتها از یکسو و نقد و تحلیل و شرح تفاوتها، تعارضها و همپوشانیهای تعاریف از سوی دیگر، مقدمهای برای بیان مسئلۀ اصلی و فرضیههای این کتاب است.
حجمگرایی از سبکهای شعری معاصر ایران است. حجمگرایی شاعرانی را گروه میکند که به تجربۀ کارهای خویش رسیدهاند، به لذت پریدنهای از سه بعد. بیانیه این گروه سه بخش دارد. در بخش اول، نویسندگان بدون هیچ مقدمهای به اصل پرداخته، با زبانی بسیار پیچیده و فشرده از ماهیت حجمگرایی و شعر حجم سخن گفتهاند. در بخش دوم با بیانی نفیکننده به این موضوع پرداختهاند که حجمگرایی چه نیست یا چه نمیخواهد. در بخش سوم که دو بند پایانی را شامل میشود، با بیانی احساسی و عصبی، مجدد کلیاتی در مورد حجمگرایی آوردهاند.
بیانیۀ حجمگرایی نخستین بار در نشریۀ «بررسی کتاب» منتشر شد. اگرچه نام و امضای چندتن از شاعران و هنرمندان در انتهای آن دیده میشد؛ اما در واقع، حیات تاریخیاش با فعالیتهای ادبی یدالله رؤیایی پیوند خورده است. این بیانیه از زمان انتشار تاکنون، چهار دورۀ متفاوت را پشت سر نهاده است. نخست از زمستان 1348 شمسی تا بهمن 1357 که اصول ادبی و هنری بیانیه با فعالیتهای رسانهای گستردۀ رؤیایی به گفتمان ادبی روزگار وارد شد. در این دوره حضور رؤیایی در رسانههای وابسته به حکومت، فرضیۀ حمایت حکومت پهلوی دوم از جریان حجمگرایی را تقویت میکرد. از بهمن 1357 تا سال 1369 دورۀ افول جریان حجمگرایی بود. با دگرگونی فضای سیاسی جامعه پس از انقلاب اسلامی و سالهای جنگ تحمیلی، جریانهایی چون حجمگرایی از گفتمان ادبی طرد شد و عناصر متعلق به جریان موسوم به «شعر انقلاب اسلامی» در گفتمان ادبی مسلط شد. انتشار مجموعۀ «لبریختهها» در پاریس و پخش آن در ایران در سال 1369 آغاز دورۀ سوم حیات تاریخی حجمگرایی بود. انتشار این کتاب، توجه شاعران دهۀ هفتاد را به خود جلب کرد. ساختار و زبان ویژه و تازۀ اشعار این کتاب باعث شد که بحثهای مرتبط با فرم و زبان در گفتمان ادبی روزگار وارد شود. دورۀ چهارم حیات تاریخی بیانیۀ حجمگرایی از سال 1377 آغاز شده و تا زمان کنونی ادامه دارد. در ابتدای این دوره، سیاستهای دولت اصلاحات در زمینۀ مطبوعات از یکسو، تغییرات جهانی و گسترش رسانههای نوین از سویی دیگر، شکل و گسترۀ فعالیتهای ادبی رؤیایی و دیگر شاعران را تغییر داد. اصول بیانیه، در متنهای نظری و شعرهای شاعران دهۀ هفتاد بازتولید شد.
در این کتاب، تأثیر و نقش سه نهاد قدرت رسانه، دانشگاه و نهاد سیاسی حاکم بر حیات تاریخی بیانیۀ حجمگرایی مدنظر است. در بررسی نقش رسانه، تأکید بر مطبوعات و رسانههای مجازی است و نقش این دو به صورت مجزا تحلیل شده است. نقش نهاد سیاسی حاکم به صورت غیرمستقیم انجام شده است و بهویژه در بخش رسانه و مطبوعات، تأثیر سیاستهای فرهنگی دولتها تحلیل و بررسی شده است. دانشگاه از آنرو نهاد قدرت در نظر گرفته شده است که پرورشدهندۀ نخبگان علمی کشور و یکی از منابع اصلی تولید فکر و اندیشه است؛ گروهی که در مناسبات فرهنگی و ادبی کشور نقشی بسزا دارند و رخداد های فرهنگی و هنری کشور نیز تا حد زیادی با سرنوشت دانشگاه پیوند خورده است. [۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات