جوانمردان در تاریخ
| جوانمردان در تاریخ | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حصوری، علی (نویسنده) |
| ناشر | پردیس دانش |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۷ش |
| شابک | 5-143-300-600-978 |
| کد کنگره | BP ۲۹۴/ح۶ج۹ ۱۳۹۸ |
جوانمردان در تاریخ تألیف علی حصوری، رساله‌های جوانمردی از جمله میراث های فرهنگی ملی ماست، گرچه در دوره‌ی معاصر تقریبا نشان جوانمردان - که در آیین‌های پهلوانی و چند فرقه‌ی درویشی خلاصه شده بود- از میان رفت. چنان که از رساله‌های جوانمردان برمی‌آید، جوانمردی از پدیده‌های بزرگ و کم و بیش فراگیر اجتماعی و رساله‌های جوانمردان از مدارک باارزش تاریخ در ایران و تا حدی در همه‌ی سرزمین‌های اسلامی است.
گزارش کتاب
رساله‌های جوانمردی از جمله میراث های فرهنگی ملی ماست، گرچه در دوره‌ی معاصر تقریبا نشان جوانمردان - که در آیین‌های پهلوانی و چند فرقه‌ی درویشی خلاصه شده بود- از میان رفت. چنان که از رساله‌های جوانمردان برمی‌آید، جوانمردی از پدیده‌های بزرگ و کم و بیش فراگیر اجتماعی و رساله‌های جوانمردان از مدارک باارزش تاریخ در ایران و تا حدی در همه‌ی سرزمین‌های اسلامی است. با این همه، این رساله‌ها تاکنون از دیدگاه تاریخی نگریسته و بررسی نشده‌اند. تقریبا همه‌ی پژوهشگران به جنبه‌ی متن شناسانه، ادبی و غالبا صوفیانه‌ی این رساله‌ها توجه کرده‌اند.
در کشور ما، به رغم سابقه‌ی دراز در تاریخ نویسی و داشتن مورخان دانشمند و گسترش رشته‌های تاریخ، هنوز رساله‌های جوانمردی با همه‌ی فراوانی و تنوع در بررسی‌های تاریخی جایی نیافته‌اند. این موضوع بدان سبب مهم است که تا حدی وضع اهل حرفه را در دوره‌هایی از تاریخ ایران، به ویژه آنچه سده‌های میانه نامیده می‌شود، روشن تر می‌کند. دیگر اینکه در بررسی خشک تاریخی برخی از این متون، داده‌های صوفیانه در سایه‌ی تاریخ قرار می‌گیرد و از این منظر لازم است کاری جداگانه و با دیدی دیگر پیش گرفت. نویسنده با دیدی دیگر تاریخ ایران را بررسی می‌کند. از نظر ایشان کمتر دوره‌ای در تاریخ ایران هست که اسناد و مدارک آن درست بررسی و ارزیابی شده باشد. تعیین جای تاریخی و در نتیجه کارکرد واقعی این رساله‌ها مهم‌ترین کاری است که باید در خصوص آن‌ها صورت گیرد و بی شک نباید سهم آن‌ها را در گسترش تصوف از یاد برد، هرچند می‌باید به تفاوت‌های آن‌ها نیز توجه کرد.
بخشی از تصوف ما با نام جوانمردی مشهور شده است. جوانمردی، همچون شاخه‌ی سیاسی تصوف، نامی همگانی و در نتیجه نادرست برای شماری فرقه، از فرقه‌های صوفیانه تا قلندرانه و رندانه، شده است که گاه فقط همانندی ظاهری دارند و برخی حتی این همانندی را هم ندارند. این کاربرد سابقه ندارد و در گذشته جوانمردی فقط برای فرقه‌ای صوفیانه و ویژه‌ی اهل حرفه به کار می‌رفته است.
رساله‌های جوانمردان، که مهم‌ترین منابع ما برای بررسی مشرب جوانمردی اند، کمتر در قالب کتاب و بیشتر جزوه‌هایی اند که اخلاقی آراسته و رفتاری پاک و منزه را تبلیغ می‌کنند، چنان که به نظر می‌آید نقد آن‌ها به مراتب شایسته تر از توصیف آن هاست. مخصوصا کسی که آشنایی نزدیکی با تاریخ ایران نداشته باشد، هنگام خواندن این گونه نوشته‌ها با رویکرد اخلاقی پاک و اندرزهایی فریبا روبه رو می‌شود و شاید همین فریبندگی سبب شده است که کمتر بتوان با آن‌ها با روحیه‌ی انتقادی برخورد کرد. در نوشتار حاضر مؤلف کوشیده است نشان دهد که این رساله‌ها از جمله نتایج و دنباله‌ی آن سیاستی در تاریخ ایران است که پس از دوره‌ی اشکانی و با رشد شهرنشینی و صنعت گرایی می‌خواسته است نیروی کار و اهل حرفه‌ی شهری در ایران از دایره‌ی دید و فرمان حکومت بیرون نرود و سر خویش نگیرد. این کوشش به شکل دیگری، و نه به شکل جوانمردی، در دوره‌ی ساسانی هم صورت گرفته بود. بنابراین همه‌ی نشانه‌ها در رساله‌های جوانمردان، با توجه به اینکه هدف آن‌ها جذب اهل حرفه است، ما را به این نتیجه می‌رساند که وضعیت اهل حرف را از دوره‌ای بررسی کنیم که مقدمه‌ی تاریخ ایران در دوره‌ی اسلامی است، به ویژه که این دوره، یعنی دوره‌ی ساسانی، پدر واقعی دوره‌ی اسلامی است و از این لحاظ تفاوتی میان این دو نیست. بنابراین هدف این کتاب گزارشی دیگر و تاریخی تر، اما کوتاه، از این گونه اسناد است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران