جستارهایی پیرامون جریانشناسی علوم قرآن در دوره معاصر
جستارهایی پیرامون جریانشناسی علوم قرآن در دوره معاصر، اثر جمعی از نویسندگان، به اهتمام محمد فاکر میبدی (معاصر) است. این کتاب، مجموعهای از مقالات است که به بررسی جریانها و مسائل جدید در حوزه علوم قرآنی معاصر میپردازد و ابعاد مختلف این رشته علمی را کاوش میکند.
| جستارهايي پيرامون جريانشناسي علوم قرآن در دوره معاصر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فاکر میبدی، محمد (نويسنده) جمعی از نویسندگان (سایر) |
| ناشر | آستان قدس رضوی. بنياد پژوهشهای اسلامى |
| مکان نشر | ایران - مشهد مقدس |
| سال نشر | 1399ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-060433-2 |
| موضوع | قرآن - علوم قرآنی - مقالهها و خطابهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 5ج2ف 69/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
ناشر بیان میکند که قرآن، کتابی الهی و معجزه جاودان است و علوم قرآنی نیز دانشی والا در میان علوم اسلامی محسوب میشود. انگیزه اصلی تدوین این مجموعه، افزایش و توسعه مطالعات در حوزه علوم قرآنی بوده است. این اثر در پاسخ به نیازهای علمی جامعه اسلامی برای تحقیق و پژوهش در هریک از عناوین علوم قرآنی تدوین شده است؛ بهویژه با توجه به اهمیت روزافزون شناخت و تفسیر علوم قرآنی[۱].
اهمیت کتاب
- پوشش جامع موضوعی: این کتاب، طیف گستردهای از مباحث نوظهور و سنتی در علوم قرآنی را پوشش میدهد؛ از جمله مبانی و قواعد تفسیر، مطالعات زبانشناختی (نشانهشناسی، آواشناسی، نحو، کاربردشناسی، زبانشناسی تاریخی، ریشهشناسی، معناشناسی)، رابطه قرآن با علوم انسانی و طبیعی، فلسفه تفسیر، مطالعات مستشرقان، هنر و فنون قرآنی، تعامل قرآن با فرهنگ و ادیان و رابطه قرآن و سنت.
- تمرکز بر مسائل معاصر: اثر حاضر بهطور خاص به جریانها و مسائل جدید علوم قرآنی در دوره معاصر میپردازد و تلاش میکند تا تبیینی عمیق را از دیدگاههای نوین در این حوزه ارائه دهد.
ساختار
کتاب در هشت فصل اصلی به بررسی مباحث گوناگون علوم قرآنی معاصر میپردازد.
هر فصل از کتاب به موضوعی تخصصی اختصاص دارد.
سبک نگارش
- پژوهشی و دانشگاهی: این اثر، مجموعهای از «جستارها» یا مقالات پژوهشی است که رویکردی علمی و تحقیقاتی دارد.
- ساختارمند و منظم: هر فصل بهطور معمول دارای چکیده، مقدمه، بحثهای تفصیلی و نتیجهگیری است که نشاندهنده ساختار منظم و منطقی است.
- چندنویسندهای: با توجه به اینکه این کتاب «به اهتمام محمد فاکر میبدی» و توسط «جمعی از مؤلفان» نگاشته شده، انتظار میرود که سبکهای نگارشی متنوعی را در فصول مختلف شامل شود؛ اگرچه کلیت اثر توسط ویراستار هماهنگ شده است.
- تحلیلی و تبیینی: محتوای کتاب فراتر از خلاصهگویی صرف است و به تبیین، تحلیل و دستهبندی مفاهیم و روندهای پیچیده در مطالعات قرآنی میپردازد (مانند تمایز بین روش و گرایش یا دستهبندی گرایشهای تفسیری).
- مستند و ارجاعدهنده: وجود فهرستهای مطالب دقیق و ارجاعات فراوان در پاورقیها، حاکی از یک رویکرد علمی و مستند در نگارش است.
گزارش محتوا
فصل اول (مطالعات معاصر در حوزه مبانی و قواعد تفسیر): این فصل که توسط محمد فاکر میبدی نگاشته شده، به بررسی تحلیلی پژوهشهای معاصر در زمینه «مبانی و قواعد تفسیر» قرآن میپردازد. نویسنده، آثار موجود در این حوزه را از گذشته تاکنون مورد ارزیابی قرار داده و پنج جریان پژوهشی اصلی را در این زمینه شناسایی میکند. مباحثی از جمله تعریف مفاهیم بنیادین، پیشینه بحث، دورهها و مراحل قواعدپژوهی و گونههای قواعدپژوهی در این فصل مورد کاوش قرار گرفته است تا به شناسایی و معرفی اصولی مبنایی برای تفسیر معاصر کمک کنند[۲].
فصل دوم (علوم قرآن در دوره معاصر، گستره، مسائل جدید): این فصل اثر دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی است و گستره و مسائل جدید «علوم قرآن» در دوره معاصر را بررسی میکند. علاوه بر مباحث سنتی علوم قرآنی (مانند محکم و متشابه یا ناسخ و منسوخ)، این فصل به تعامل قرآن با علوم جدید، از جمله زبانشناسی (شامل نشانهشناسی، آواشناسی، نحو، کاربردشناسی، زبانشناسی تاریخی، ریشهشناسی و معناشناسی)، هرمنوتیک و فلسفه مضاف (فلسفه علوم قرآنی و فلسفه تفسیر) میپردازد. همچنین، مباحثی چون رابطه قرآن با علوم انسانی و طبیعی، مطالعات مستشرقان قرآنی، قرآن و هنر و تعامل قرآن با فرهنگ، ادیان و سنت در این فصل مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است[۳].
فصل سوم (مطالعات معاصر در حوزه روشها و گرایشهای تفسیر): حسین علویمهر در این فصل به مطالعه «روشها و گرایشهای تفسیر» در مطالعات معاصر میپردازد. نویسنده ابتدا به تفکیک میان «روش» (به معنای شیوه و متد منظم) و «گرایش» (به معنای تمایل و جهتگیری) میپردازد. سپس، گرایشهای تفسیری را بر اساس مذهب و عقیده دستهبندی میکند و انواع گرایشها و روشهای تفسیری از جمله تفسیر عقلی، روایی، کلامی، فلسفی، عرفانی، علمی، ادبی، اجتماعی و رمزی - اشاری را شرح میدهد. این فصل همچنین به پیشینه و تفاوتهای میان این رویکردها نیز اشاره میکند[۴].
فصل چهارم (جایگاه وحی در مطالعات قرآنی معاصر): این فصل، نوشته غلامعلی عزیزیکیا است و «جایگاه وحی» را در مطالعات قرآنی معاصر بررسی میکند. نویسنده به مباحثی نظیر مفهوم وحی، کاربرد آن در قرآن، چیستی، انواع (تشریعی و غیر تشریعی)، یقینی بودن، امکان، ضرورت، عصمت و زبانی بودن وحی میپردازد. این فصل، همچنین نزول وحی را مورد تحلیل قرار داده و واکنشهای جریانهای مختلف (مانند جریان مؤمنانه و منکرانه) نسبت به ماهیت وحی را با استناد به دیدگاههای قرآنی، فلسفی، عرفانی و علمی بررسی میکند[۵].
فصل پنجم (جایگاه محکم و متشابه در مطالعات قرآنی معاصر): این فصل، به قلم سید محمود طیب حسینی است و به موضوع «محکم و متشابه» در مطالعات قرآنی معاصر میپردازد. نویسنده در این بخش، مسئله محکم و متشابه را تبیین کرده، به طرح سؤالات پژوهشی پیرامون آن پرداخته و ضرورت و اهداف این تحقیق را بیان میکند. روشهای پژوهش و پیشینه بحث درباره این مفاهیم نیز در این فصل مورد اشاره قرار گرفته است[۶].
فصل ششم (جایگاه اسباب نزول در مطالعات قرآنی معاصر): علی اوسط باقری در این فصل، «جایگاه اسباب نزول» (شأن نزول) را در مطالعات قرآنی معاصر مورد بحث قرار میدهد. این فصل به پیشینه مباحث اسباب نزول، تعریف آن، نسبت آن با شأن نزول و انواع اسباب نزول میپردازد. همچنین، قواعد شناخت اسباب نزول و نقد و بررسی نقش اسباب نزول در فهم معنای آیات قرآن و آسیبشناسی روایات اسباب نزول، از جمله محورهای اصلی این فصل هستند[۷].
فصل هفتم (جایگاه نسخ آیات قرآن در مطالعات قرآنی معاصر): این فصل، توسط سید عبدالرسول حسینیزاده به موضوع «نسخ آیات قرآن» در مطالعات قرآنی معاصر میپردازد. در این بخش، تعریف نسخ، نسخ در اصطلاح جدید و سلف و پیشینه بحث نسخ بررسی میشود. همچنین، انواع نسخ در قرآن و تعداد آیات منسوخشده و رویکردهای اندیشمندان معاصر نسبت به آیات منسوخ، از جمله مباحث مهم این فصل هستند[۸].
فصل هشتم (جایگاه علوم و فنون قرائات در مطالعات قرآنی معاصر): محمد امینی تهرانی در این فصل به بررسی «جایگاه علوم و فنون قرائات» در مطالعات قرآنی معاصر میپردازد. این بخش به تبیین مفهوم قرائت، مفهوم روششناسی قرائات و ملاکهای بررسی فعالیتهای معاصر در حوزه علوم و فنون قرائات اختصاص دارد. هدف این فصل، ارائه تصویری جامع از ابعاد مختلف علم قرائات و جایگاه آن در مطالعات قرآنی نوین است[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.