جزیره در دوره اسلامی، تاریخ محلی و جغرافیای تاریخی جزیره
جزیره در دوره اسلامی، تاریخ محلی و جغرافیای تاریخی جزیره تألیف محمدرضا شهیدی پاک؛ کتاب حاضر ابتدا تاریخچه جزیره را ارائه میکند و سپس دولتهایی که در جزیره پس از فتح تا دوره عثمانی روی کار آمدهاند و آثار فرهنگی و تمدنی آن را بررسی کرده است.
| جزیره در دوره اسلامی، تاریخ محلی و جغرافیای تاریخی جزیره | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شهیدی پاک، محمدرضا (نویسنده) |
| ناشر | سرای کتاب |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | ۱۳۹۷ش |
| شابک | 6-33-6567-622-978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب از یک پیشگفتار با عنوان جزیره، زندگی شهرها در ساحل شمالی دجله و فرات و مقدمهای درباره موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی جزیره و چهار بخش و فصلهایی تشکیل شده است. در پایان کتاب هم مصادر و مآخذ و منابع کتاب آمده است.
فهرست بخشها و فصلهای اصلی کتاب عبارت است از: بخش اول: جزیره، تبار واژه، جغرافیا، پیشینه تاریخی
فصل اول: جزیره در متون اسلامی
فصل دوم: مونوگرافی آخرین وضعیت شهرهای جزیره در وصف ابی الفدا امیر حماه
فصل سوم: کنترل رفتار ژئوپلیتیکی اقوام ایرانی جزیره با تأسیس شهرهای خلافتی قرون وسطی
بخش دوم: جزیره از فاطمیان تا ممالیک
فصل اول: جزیره عهد فاطمی، قرامطه و نبرد با فاطمیان
فصل دوم: تأسیس دولت نیابتی زنگیان در جزیره برای کنترل مصر و شام بوسیله خلافت عباسی
فصل سوم: جزیره عصر ایوبی، اربیل در برابر قاهره و استفاده مصر از موقعیت اتابکان جزیره
فصل چهارم: جزیره تابع روابط اربیل با خلافت بغداد
بخش سوم: جزیره عثمانی، نسبت قدرت عثمانی در جزیره با مصر و شام
فصل اول: تأسیس دنیای نو در جزیره عصر عثمانی ـ تقسیم قبایلی
فصل دوم: شروع جنگ جهانی اول بین عثمانی و انگلیس از جنوب جزیره
بخش چهارم: دوره کنونی، بازگشت تاریخ، بازگشت آب به آب: تأسیس تروریسم و آنارشیسم محلی برای کنترل منطقه جزیره
گزارش محتوا
جزیره در بین النهرین علیا، سرزمین بین دجله و فرات در مرز با شام است، محل شهرهای باستانی رقه، موصل، شهرزور، آمد و رها نقطه آغاز شهر است. مرکز هنر و معماری و تجارت دوره باستان و راه جهانی و منطقه سوق الجیشی بین ایران و روم بوده است. در آغاز دوره اسلامی هرج و مرجع در جزیره باعث خروج شام و مصر از حاکمیت خلافت مرکزی شد. جزیره، معبر ارتباطات بغداد، پایتخت خلافت عباسی از دریا و خشکی بود. شهرهای جزیره به وپژه موصل و رقه همچنان مرکز رخدادهایی برای تعیین وضعیت عراق، مصر وشام و موازنه قدرت در جهان اسلام هستند.
جزیره از نقاط مهم جهان است که همچنان دارای بار ژئوپلیتیکی فعال در جهان و بویژه در آسیا است. این منطقه از دوره باستان مرکز تمدن و محل آغاز شهر و در دوره معاصر مرکز تحرکات بینالمللی است. شهر رقه نزدیک دشت صفین، هنوز در رأس اخبار است. نظر به اهمیت جزیره در تاریخ اسلام و نقش پیوسته آن در تاریخ مصر و عراق و شام، باید به طور مستقل بررسی شود.
بنیاد شهرها در عصر اسلامی نمونهای از شهر سازی و نقل و انتقالات و مهاجرتهای هدفمند اسلامی است که ریشههای باستانی دارد. خلفای اموی، عباسی و امرای حمدانی، ایوبی و زنگی در راستای سیاست حفظ شامات از بیزانس اقدام به بنای شهرها، قلاع و قلعهشهرها و پادگانشهرها در جزیره میکردند.
جزیره از دوره باستان و پس از آن در دوره اسلامی همواره دارای اهمیت ژئوپلیتیکی برای ایران و روم بود و بسیاری از معادلات در موازنه قوای ایران و روم در جزیره تعیین میشد و هنوز آزمایشگاه واقعی ژئوپلیتیک است.
کتاب حاضر ابتدا تاریخچه جزیره را ارائه میکند و سپس دولتهایی که در جزیره پس از فتح تا دوره عثمانی روی کار آمدهاند و آثار فرهنگی و تمدنی آن را بررسی کرده است.
مؤلف در مقاله کنترل رفتار ژئوپلیتیکی اقوام ایرانی جزیره با تأسیس شهرهای خلافتی در قرون وسطی به وجه اهمیت تاریخی و ژئوپلیتیکی جزیره پرداخته است. کتاب در حقیقت توسعه و تدون این مقاله است.
این کتاب تاریخنگاری محلی و سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جزیره برای جلب توجه بیشتر محققان است.[۱]
پانويس