جبلی، عبدالواسع بن عبدالجامع

    از ویکی‌نور
    جبلی، عبد الواسع بن عبد الجامع
    NUR18691.jpg
    نام‌های دیگرعبدالواسع جبلی
    لقببدیع‌الزمان فریدالدین ابوالفضائل
    نام پدرعبدالجامع
    ولادتنیمه اول قرن ششم
    اطلاعات علمی
    علایق پژوهشیاز بنیانگذاران سبک نو شعر فارسی
    برخی آثاردیوان عبدالواسع جبلی

    عبدالواسع بن عبدالجامع جَبَلی، مشهور به عبدالواسع جبلی (متوفی 555ق) از شاعران بزرگ پارسی‌گوی و تازی‌گوی ایران در نیمه اول قرن ششم و از بنیانگذاران سبک نو شعر فارسی در آن قرن است.

    نام و نسب

    لقب، نام و نسب او را ابن فوطی «بدیع‌الزمان فریدالدین ابوالفضائل عبدالواسع بن عبدالجامع جبلی هروی ادیب» نوشته‌ است که این درست‌ترین ضبط اسم، کنیه، لقب و نسب اوست[۱].

    وی از سادات هاشمی و از خاندان قدیم بود که در دیوان خود، به شرف نسب خویش، اشاراتی کرده و آن را وسیله مباعات و ذریعه استعانت از یاران قرار داده است:

    ز خاندان قدیمم من و شما دانید که واجب است مراعات خاندان قدیم [۲]

    تحصیلات

    وی با حرارت، سرگرم فراگرفتن علوم ادبیه و تحصیل ادب تازی و پارسی بوده و استادی و مهارتش در نثر و نظم این هردو زبان و کثرت اطلاعش از زبان فارسی و عربی و فرهنگ اسلامی، تحصیلات ممتد او را در بدایت حال، مسلم می‌دارد[۳].

    احوالات شخصی

    از چگونگی زندگانی و احوال وی، اطلاع بیشتری در دست نداریم و از دیوانش نیز جز روابطی که با ممدوحان خود داشته، نمی‌توان در این باب استفاده کرد. در بعضی از اشعار او مانند قصیده‌های شماره 2، 34 و 95 اشاراتی به پاره‌ای از حوادث و کیفیت زندگانی او دیده می‌شود[۴].

    ممدوحان

    برخی از ممدوحان وی، عبارتند از:

    1. یمین‌الدوله امین الملک، شهاب‌الدین طغرل تکین قماروی؛
    2. ابوالمظفر حسام‌الدین علاءالملک شمس‌المعالی امیراسماعیل بن محمد گلیکی؛
    3. ابوالمعالی عبدالصمد وزیر؛
    4. امیراجل اختیارالدین جوهر خادم؛
    5. شهاب‌الدین ابوالفتح محمد[۵].

    آثار

    دیوان اشعار او، به همت ذبیح‌الله صفا، منتشر شده است. قدرت بیان عبدالواسع در اشعار خود، به مرتبه بلندی، مرهون کثرت اطلاع او از دو زبان پارسی و تازی است. وی مخصوصا برای استفاده از مفردات و ترکیبات تازی، حد و قیدی نمی‌شناسد و هرچه بتواند و به میزانی که بخواهد، واژه‌های عربی، به‌کار می‌برد. گاه مبالغه وی در این راه، به جایی می‌رسد که خود نیز متوجه این افراط می‌شود. همین افراط و مبالغه‌گویی را که وی در ایراد مفردات تازی دارد، در مورد مرکبات آن زبان نیز، به‌کار می‌برد. ترکیبات تازی که عبدالواسع در اشعار خود دارد، فراوان و همگی مایه زیان زبان فارسی است و از غالب آنها، احتراز میسر بود[۶].

    پانویس

    1. جبلی، عبدالواسع، صفحه دوازده
    2. ر.ک: همان، صفحه سیزده
    3. ر.ک: همان، صفحه پانزده
    4. ر.ک:همان، هفده
    5. همان،صفحات بیست‌وپنج- بیست‌وهفت
    6. .همان،صفحات نوزده-بیست

    منابع مقاله

    جبلی، عبدالواسع، «دیوان عبدالواسع جبلی»، به اهتمام و تصحیح ذبیح‌الله صفا، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، 1378.

    وابسته‌ها