جایی پشت واژه‌ها: گفتگو با شمس لنگرودی دربارۀ ادبیات و هنر
| جایی پشت واژه‌ها: گفتگو با شمس لنگرودی دربارۀ ادبیات و هنر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مظفری ساوجی، مهدی (نویسنده) |
| ناشر | کتاب دیدآور |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1400 |
| چاپ | اول |
| شابک | 9ـ170ـ104ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
جایی پشت واژه‌ها: گفتگو با شمس لنگرودی دربارۀ ادبیات و هنر تألیف مهدی مظفری ساوجی؛ در این کتاب آنچه بیش از همه مدنظر بوده، وصول به ساخت و ساحت رهیافت‌ها و دریافت‌ها با اتکا به دیالکتیک شمس لنگرودی و نگرش هرمنوتیستی ایشان به مباحث مطروحه بوده است.
گزارش کتاب
گفتگو یکی از راه‌های برون‌رفت از وضعیت و موقعیت مسدود و بسته است. راهی که در حقیقت از سابقه‌ای بس کهن برخوردار است و دست‌کم این‌قدر هست که بخش مهمی از کتاب‌های افلاطون را همین روش، یعنی گفتگو شکل داده و به اصطلاح همین مکالمات به آنها انسجام و فرم بخشیده است. به عبارتی دیالکتیک چراغی بوده که طرفین مباحث و مناظرات کتاب‌های این فیلسوف ایونی، که نظریۀ مثل یکی از دو ایدل اصلی اوست، در پرتو آن راه خود را بیابند و آسان‌تر به مقصد برسند.
شعر، حقیقت زبان و بالاتر، حقیقت جهان است. نجات‌دهندۀ انسان از ورطۀ تکرار و در واقع عادت‌زدای زبان و زندگی است. بر این اساس، زبان به مفهوم روزمره، کالایی است که ضمن استفاده، رفته‌رفته فرسوده می‌شود و کیفیت و توان خود را از دست می‌دهد و به تعبیری تاریخ انقضای آن فرا می‌رسد. در این میان شعر در حقیقت همان آب حیات است که شاعر به زبان می‌نوشاند و آن را از نسخ و نیستی نجات می‌دهد. به عبارتی با تبدیل زبان به ادبیات و ادبیت‌بخشیدن به آن، گونه‌ای ابدیت برایش به ارمغان می‌آورد و به تعبیر فردوسی وجودش را از گزند باد و باران در امان می‌دارد.
در این کتاب آنچه بیش از همه مدنظر بوده، وصول به ساخت و ساحت همین رهیافت‌ها و دریافت‌ها با اتکا به دیالکتیک شمس لنگرودی و نگرش هرمنوتیستی ایشان به مباحث مطروحه بوده است. شاعری که هستی خود را صرف نجات زبان از نیستی و جان‌بخشی به کلمات کرده است و همواره بر آن بوده که گریبان زندگی را از چنگ روزمرگی و روزمرّگی بیرون بیاورد.
پیش از این در کتاب «آنجا که وطن بود» بیش‌وکم و البته به اقتضای موضوع، مباحث معطوف به ادبیات و هنر نیز به میان آمده بود و تا آنجا که ساختار آن کتاب اجازه می‌داد، در معرض ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. این کتاب در واقع تفصیل آن اجمال‌ها و به طور کلی مجموعۀ دیدگاه‌های شفاهی جناب شمس لنگرودی دربارۀ ادبیات و هنر است که ضمن همین گفتگوها که در سال‌های 1394 ـ 1397 صورت گرفته، منعکس شده است.
شمس لنگرودی افزون بر شعر که به‌نوعی زمینۀ اصلی کار او در هنر به حساب می‌آید، از سرآمدان عرصۀ مباحث تئوریک و به‌اصطلاح دیدمانی است که در دهه‌های اخیر آثار شایان توجهی به گنجینۀ کتاب‌های پژوهشی زبان و ادبیات فارسی افزوده که دورۀ چهارجلدی «تاریخ تحلیلی شعر نو» از مهم‌ترین این آثار است. کتاب پیش‌گفته در حقیقت تاریخ تحلیلی و جامعه‌شناختی شعر جدید ایران است که با استناد به تقریباً تمام کتاب‌ها و نشریات شعر نو از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی به رشتۀ تحریر درآمده و به اصطلاح فارغ از حب‌وبغض‌های رایج نگاشته شده و در واقع حاوی وسعت دیدی کم‌نظیر است.
آنچه بیش از همه در این دیالکتیک یا به اصطلاح در مکالمات این کتاب درنظر بوده، بیان دیدگاه‌های بدیع شمس لنگرودی در پیوند با مباحث مطروحه بوده است؛ دغدغه‌ای که از آغاز مدنظر استاد بود و در تمامی مراحل کار آن را مطمح‌نظر داشتند و همواره بر این نکته تأکید می‌ورزیدند که با اتکا به دیالکتیک و همگام با هرمنوتیک از بیان دیدگاه‌های تکراری و کهن یا کهنه بپرهیزند و افقی تازه به روی مخاطبان و دوست‌داران چنین جستارها و مباحثی بگشایند.
بخشی از گفتگوی این کتاب به «سبک هندی» و رابطۀ برخی از شاعران معاصر با این سبک اختصاص یافته است. بحث دربارۀ رباعی، ادبیات داستانی معاصر و بررسی کتاب‌های «بوف کور»، «کتاب کوچه» شاملو، «شازده احتجاب»، «ملکوت»، بررسی اشعار شاملو، نیما و ....؛ بررسی ادبیات داستانی ساعدی و دولت‌آبادی و ... از دیگر مباحث این کتاب می‌باشد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات