ثورات العلويين و أثرها في نشوء المذاهب الإسلامية

ثورات العلويين و أثرها في نشوء المذاهب الإسلامية
پدیدآوران	نجم، مهدي عبدالحسين (نویسنده)
ناشر	مؤسسة البلاغ
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	مجلد1: 2002م , 1423ق
چاپ	1
موضوع	سادات - جنبش‏ها و قيام‏ها - تاريخ شيعه - جنبشها و قيامها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏53‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏و‎‏3‎‏ث‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ثورات العلويين و أثرها في نشوء المذاهب الإسلامية، اثر مهدی عبدالحسین النجم، بررسی حرکت‌ها و قیام‌های علویون در طول تاریخ و بحث پیرامون تأثیر آن‌ها در گسترش مذاهب اسلامی می‌باشد که به زبان عربی و مقدمه آن در سال 1999م، نوشته شده است.

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در چهارده فصل، تنظیم شده است. نویسنده برای تشریح بهتر قیام‌های علویان، اقدام به طرح مباحث ریشه‌ای کرده و ابتدا چگونگی ظهور اسلام و اختلافات موجود میان بنی‌هاشم و امویان و مسئله خلافت پس از رسول‌الله(ص) را مطرح نموده و سپس، به بررسی قیام‌های علویان، بر طبق ترتیب تاریخی، از قیام امام حسین(ع) تا حرکت یحیی بن عمر در کوفه، پرداخته است.

گزارش محتوا

در مقدمه، به ویژگی‌های حرکت‌ها و قیام‌های علویون در طول تاریخ و ممزوج بودن آن‌ها به شهادت اشاره شده است.

نویسنده فصل اول را به مباحث مقدماتی اختصاص داده و به‌عنوان مقدمه، ابتدا به تشریح و تبیین عصر و دورانی پرداخته که پیامبر(ص) در آن مبعوث شده و مردم را به دین اسلام دعوت کرد، ولی بزرگان قریش، با وی به مخالفت پرداختند و از گرویدن مردم به ایشان، جلوگیری می‌نمودند سپس مبحث خلافت پس از پیامبر(ص) مطرح گردیده است. به اعتقاد نویسنده، کسانی که پس از پیامبر(ص) خلافت را تصاحب کردند، به این فکر بودند که بنی‌هاشم را از آن دور داشته و آن را در سایر بطون قریش نگاه دارند؛ زیرا از آنجا که نبوت در میان آن‌ها بوده و این باعث امتیازی برای ایشان در میان قریش بود، اگر امامت و خلافت هم در میان آن‌ها استقرار می‌یافت، امتیازاتشان فزون‌تر می‌گردید. در پایان این فصل، علویون تعریف شده‌اند

در فصل دوم، به انقلاب امام حسین(ع) پرداخته شده است. نویسنده در ابتدای این فصل، به تشریح عصر و دورانی که امام حسین(ع) در زمان معاویه در آن می‌زیسته، پرداخته است. وی در این فصل، به این نکته اشاره دارد که معاویه، تلاش فراوانی نمود تا مردم را مطیع امر خود کرده و حکومت را در خانواده خویش، موروثی گردانید و حتی در زمان حیات خویش، از مردم برای فرزندش یزید، بیعت گرفت، اما امام حسین(ع) از این امر سر باز زده و به علت فسق علنی یزید و بی‌اعتنایی وی حتی به ظواهر شریعت، به مخالفت با او پرداخت و دست به قیامی خونین زده و بدین وسیله، یزید و عمال وی را رسوا نمود

فصل سوم، به بازتاب و پژواک قیام امام حسین(ع) و تأثیر آن بر جامعه اسلامی اختصاص یافته است. نویسنده، معتقد است حرکت امام حسین(ع)، وجدان خفته اعراب و ضمیر امت اسلام را بیدار کرد و باعث شد تا تاریخ، همواره با اجلال و احترام از قیام او یاد کرده و این قیام، زمینه‌ساز بیداری و قیام‌های دیگر بر علیه حاکمان جور و ظالمان گردید

در این فصل، اشعار شعرای بزرگی همچون کمیت بن زید اسدی، سید حمیری، دعبل بن علی خزاعی، پیرامون امام حسین(ع) و قیام او، معرفی و بررسی شده است و قیام توابین و معرکه عین الورده، از جمله مطالب این فصل می‌باشد

در فصل چهارم، به حرکت مختار بن ابی‌عبیده ثقفی و چگونگی ظهور قیام او در کوفه بعد از وفات معاویه پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، غموض بسیاری در شخصیت و دوران حیات مختار وجود دارد؛ از جمله آنچه در مورد پیشنهاد وی به عمویش در مورد تسلیم امام حسن(ع) به معاویه گفته می‌شود

دستگیری مختار به وسیله حاکم کوفه، عدم توفیق مختار در یاری امام حسین(ع)، سفر به مکه و دیدار با ابن زبیر، رابطه مختار با سلیمان بن صرد خزاعی، به حکومت رسیدن مختار در کوفه، اقدامات ابراهیم اشتر در جهت یاری رساندن به مختار و قیام وی، نحوه به شهادت رسیدن مختار، ذبح اسرایی که مصعب به ایشان امان داده بود و همچنین امر به قتل عمرة بنت نعمان بن بشیر انصاری همسر مختار، از جمله مطالب مطرح‌شده در این فصل می‌باشد

نویسنده در ادامه، به بررسی علل ناکامی مختار در ابقای حکومت پرداخته و معتقد است یکی از اصلی‌ترین علل شکست وی در نبرد مقابل مصعب و به شهادت رسیدن او، دوری ابراهیم بن اشتر از کوفه و ابقای وی در موصل بود

در این فصل، به بررسی وضعیت عراق پس از مختار و نیز موقعیت و جایگاه علویون بعد از به شهادت رسیدن امام حسین(ع) پرداخته شده است.

فصل پنجم، به بررسی قیام زید بن علی بر ضد حکومت اموی، اختصاص یافته است. زید فرزند امام سجاد(ع) و از شخصیت‌های مهم و رفیع بیت علوی بود که قیام وی، آثار مهم و غیر قابل انکاری در تاریخ دولت اموی و پس از آن، بر جای گذاشت که نتیجه آن، ظهور فرقه زیدیه و زمینه‌سازی برای قیام‌ها و انقلابات بعدی، در عصر عباسی بود

عصر و دورانی که زید در آن متولد شده و رشد و نمو نمود، اوضاع سیاسی و اجتماعی دولت اموی در اثنای ظهور قیام زید و چگونگی اعلام انقلاب، از جمله مطالب مطرح‌شده در این فصل می‌باشد

در فصل ششم، به بررسی مذهب زیدیه و نیروهای معارض آن پرداخته شده است. نویسنده در این فصل، ضمن بحث از رابطه و مناسبات فرقه زیدیه با مذهب امامیه، به تفاوت‌های موجود میان آن دو، اشاره کرده است.

در فصل هفتم، به چگونگی آغاز دعوت عباسیون و قیام آن‌ها علیه دولت اموی و سقوط امویان پرداخته شده و در فصل هشتم، از قیام محمد نفس زکیه بحث شده است. نویسنده در این فصل، ابتدا به اقوال مطرح‌شده پیرامون شخصیت نفس زکیه پرداخته و سپس قیام وی و نتایج و آثار آن و نیز کسانی که به یاری او پرداختند را بررسی نموده است‌

در فصل نهم به انقلاب ابراهیم بن عبدالله حسنی، در بصره و موقعیت زیدیه پس از قیام او پرداخته شده است. به گفته مورخین، وی نیز در دیانت، شجاعت و اوصاف نیکو، مانند برادرش نفس زکیه بوده و از علم و ادب فراوانی برخوردار بود

در فصول بعدی کتاب نیز به ترتیب به قیام‌ها و تحرکات حسین بن علی حسنی، یحیی بن عبدالله بن حسن، ابوسرایا در عراق، محمد بن قاسم در طالقان و یحیی بن عمر در کوفه پرداخته شده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب به‌همراه فهرست منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

مختار ثقفی و نهضت توابین

نهضت مختار ثقفی

التوابون

انتقام یا انقلاب کوفه

قیام توابین