تم‌هایی از فلسفه ابن سینا: شناخت، ذهن، زبان
| تم‌هایی از فلسفه ابن سینا | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسویان، نصیر (نویسنده) پوراسماعیل، یاسر (مترجم) |
| ناشر | هرمس |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 5ـ376ـ456ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
تم‌هایی از فلسفه ابن سینا: شناخت، ذهن، زبان تألیف نصیر موسویان، ترجمه یاسر پوراسماعیل؛ کتاب حاضر دربردارندۀ ترجمۀ ۵ مقالۀ انگلیسی، ۲ پیوست فارسی و ۱ مقالهٔ فارسی به قلم نصیر موسویان است. نویسنده در این مقالات جز در موارد معدود، خود را به ادبیات ابن‌سیناپژوهی در زبان انگلیسی و در دورۀ معاصر محدود کرده است.
ساختار
کتاب در سه بخش تدوین شده است.
گزارش کتاب
کتاب حاضر دربردارندۀ ترجمۀ ۵ مقالۀ انگلیسی، ۲ پیوست فارسی و ۱ مقالهٔ فارسی به قلم نصیر موسویان است. نویسنده در این مقالات جز در موارد معدود، خود را به ادبیات ابن‌سیناپژوهی در زبان انگلیسی و در دورۀ معاصر محدود کرده است. به سخن دیگر، بررسی تفاسیر فلسفۀ ابن‌سینا در فارسی، عربی، لاتین یا سایر زبان‌ها را در نظر نداشته است.
کتاب ذیل سه بخش کلی سامان یافته است: بخش اول: شناخت که شامل دو مقاله است؛ در مقالۀ «ابن‌سینا، تجربه‌گرایی و عقل‌گرایی»، نویسنده بر این پرسش تمرکز کرده است: «آیا ابن‌سینا تجربه‌گراست؟» در این نوشتار، ابتدا بعضی از اصطلاحات ابن‌سینا معرفی شده است: دلالت، مفهوم، اثر ذهنی و تصور. در بخش دیگر این نوشتار با دو مثال اصطلاحات پیش‌گفته شرح داده شده است. نویسنده در بخش چهارم این فصل از تمایز کنث پی.وینکلر میان تجربه‌گرایی ناظر به سرمنشأ و تجربه‌گرایی ناظر به محتوا وام گرفته و آن را شرح و بسط می‌دهد. در بخش پنجم همین تمایز به زبان ابن‌سینا بازتفسیر شده است. در بخش ششم نشان داده می‌شود که تحلیل ابن‌سینا از رابطۀ میان علم از یک‌سو و حس و خیال از سوی دیگر، سه مضمون تجربه‌گرایانه را دربر می‌گیرد. با استفاده از این مضامین استدلال می‌شود که ابن‌سینا به تجربه‌گرایی سینوی ناظر به سرمنشأ پایبند است. بخش هفتم به بررسی کوتاه سه محدودیت احتمالی برای تجربه‌گرایی ابن‌سینا ناظر به سرمنشأ اختصاص دارد. در بخش هشتم استدلال شده که بررسی دقیق این محدودیت‌ها در کنار معرفت‌شناسی تصورات اولیه نشان می‌دهد ابن‌سینا به تجربه‌گرایی سینوی ناظر به محتوا پایبند نیست. در بخش پایانی پرسشی دربارۀ واقعیت انتزاع: «آیا ابن‌سینا انتزاع‌گراست؟» این نکته توضیح داده می‌شود که پاسخ‌های رایج به این پرسش‌ها به چه ترتیبی بر دو اصل ناسازگاری تکیه دارند.
نوشتار دوم بخش اول با عنوان «قضایای اولیه: بخشی از بنیاد دانش» است. ابن سینا قضایای اولیه را بنیادی‌ترین مبادی دانش می‌داند. معروف است که اولیات برهان‌ناپذیرند، اما تبارشناسی اولیات چیست؟ چگونه می‌توان آنها را به بیان معرفت‌شناسانه از سایر مبادی دانش تفکیک کرد؟ پدیدارشناسی آنها چیست؟ علت تصدیق آنها کدام است؟ رابطۀ میان فطرت عقل و اولیات را چگونه باید تبیین کرد؟ و درنهایت آنها به معنایی برهان‌ناپذیرند؟ این موارد موضوعاتی است که در این نوشتار نویسنده کوشیده است به آنها بپردازد.
بخش دوم کتاب با عنوان «ذهن» دربرگیرندۀ دو نوشتار و دو پیوست است؛ در نوشتار «پیدایش نفس و رابطۀ آن با بدن» بر جنبۀ پیدایش یا حدوث زمانی نفس انسانی تمرکز شده است. یکی از مهم‌ترنی مسائل مربوط به نفس چه در حیوانات غیرانسان و چه در انسان، خودآگاهی است. نوشتار دوم این بخش با عنوان «خودآگاهی و انواع آن» به این موضوع اختصاص یافته است. در پیوست نخست این بخش مفهوم نفس از کتاب «التعلیقات» ابن‌سینا شرح داده شده است. پیوست دوم نیز به شرح اصطلاح «من حیث» یا «از حیث» اختصاص دارد.
بخش سوم کتاب با عنوان «زبان» دربرگیرندۀ دو نوشتار است. نوشتار اول با عنوان «سمانتیک "معنا"» است؛ نویسنده در این نوشتار توجه خود را به ابن سینا محدود کرده و کوشیده با تمرکز بر خصوصیات «سمانتیک» منتسب به معنا، چشم‌انداز تازه‌ای را در بررسی آن مطرح کند.
آخرین نوشتار این کتاب با عنوان «گفتار در باب بعضی از آنچه نیست» است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات