تمام بن عامر، ابوغالب

تمام بن عامر، ابوغالب
نام کامل	ابوغالب تمام بن عامر
نام پدر	عامر
ولادت	184ق/800م
رحلت	جمادی الاخره 283ق/ژوئیه 896م
دین	اسلام
مذهب	سنی
منصب	وزیر، حاجب(نگهبان)
اطلاعات علمی
معاصرین	عبدالرحمان اموی
برخی آثار	ارجوزه‌ای در تاریخ فتح اندلس

ابوغالب تَمّامِ بْنِ عامِر(184- جمادی‌الآخر 283ق/800- ژوئیۀ 896م)، وزیر، ادیب، شاعر و تاریخ‌نگار اندلسی.

زندگی‌نامه

خاندان او از موالی عبدالرحمان بن ام حَکَم ثقفی‌ ـ والی کوفه در

58 ق/678م ـ بودند و نیای بزرگ او، ابوغالب تمام بن علقمه(د 196ق) با سپاه بلج بن بشر، سردار اموی، احتمالاً در 123ق/741م وارد اندلس شد و سپس در شمار یاران نزدیک عبدالرحمان اموی درآمد و در بیعت ستاندن برای عبدالرحمان و در تسخیر شهر طلیطله و چند شهر دیگر مشارکت، یا حتى سمت فرماندهی داشت. عبدالرحمان نیز مقام حاجبی خویش را به تمام بن علقمه سپرد. وی پس از عمری دراز، در دورۀ حکم اموی درگذشت. تمام ‌بن علقمه از نخستین راویان اخبار در باب شرایط به قدرت رسیدن عبدالرحمان اموی و حوادث پس از آن به شمار می‌رود.

وزارت

از احوال تمام بن عامر، این اندازه می‌دانیم که در دورۀ محمد بن عبدالرحمان اموی(حک‍ 238-273ق/852-886م)، مقام وزارت را، احتمالاً بیش از یک‌بار بر عهده داشت. وی در زمان فرزندان محمد، منذر(حک‍ 273-275ق/886- 888م) و مدتی در دورۀ عبدالله(حک‍ 275-300ق/ 888-912م) نیز بر آن مقام بود.

شعر

تمام بن عامر افزون بر مقام سیاسی، شاعر نیز بود، اگر چه نمونه‌های اندکی از شعر او در دست است. مشهورترین نمونۀ شعر وی که نشان از فعالیت و اهتمام او در زمینۀ اخبار تاریخی اندلس دارد، ارجوزه‌ای بلند بوده است، مشتمل بر تاریخ فتح اندلس تا پایان حکومت امیر عبدالرحمان دوم(حک‍ 180-206ق/796-821م).

آثار

به نوشتۀ ابن حیان، این ارجوزه ـ که اینک در دست نیست ـ خود کتابی بزرگ بوده که تمام آن را در میان‌سالی(در 229ق/844م)، سرود‌ه است.

گفتنی است که ابن‌ دحیه(د 633ق) در شرح احوال یحیی بن حکم غزال، شاعر اندلسی(156-ح250ق/773-864م)، مطالبی به نظم و نثر از «تاریخ» تمام بن عامر، دربارۀ غزال نقل کرده است. اگر منظور او همان اثر پیش‌گفته باشد، می‌توان حدس زد که کتاب بزرگ تمام، نه فقط شامل ارجوزه‌ای در باب اخبار اندلس، بلکه احتمالاً مشتمل بر پاره‌ای اخبار و آثار دیگر با صبغۀ ادبی نیز بوده است

منابع مقاله

بخش تاریخ، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، سال چاپ 1378