تقدس گندم و نان در ادیان توحیدی و ادب پارسی
تقدس گندم و نان در ادیان توحیدی و ادب پارسی (با تجدید نظر و تکمیل) تألیف محمدرضا بهنیا (متولد 1311ش)؛ پژوهشگر و محقق؛ این کتاب به بررسی جایگاه مقدس گندم و نان در ادیان الهی و ادبیات فارسی میپردازد و با نگاهی جامع به جنبههای مختلف فرهنگی، مذهبی و اجتماعی این دو مادۀ حیاتی در تاریخ و تمدن ایران و اسلام توجه دارد.
| تقدس گندم و نان در ادیان توحیدی و ادب پارسی (با تجدید نظر و تکمیل) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بهنیا، محمدرضا (نویسنده) |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1392 |
| چاپ | دوم |
| شابک | 978-964-03-6462-8 |
| موضوع | گندم در ادبیات - نان در ادبیات - نان - جنبههای مذهبی - نان - جنبههای مذهبی - اسلام - نان - ایران - صنعت و تجارت |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR ۳۴۴۲/گ۸ب۹ |
ساختار
این کتاب در دو بخش اصلی و چندین فصل تنظیم شده است.
گزارش کتاب
کتاب «تقدس گندم و نان در ادیان توحیدی و ادب پارسی» اثر محمدرضا بهنیا، پژوهشی جامع و کمنظیر در مورد جایگاه رفیع گندم و نان در فرهنگ ایرانی-اسلامی و ادبیات فارسی است. این کتاب که با تجدید نظر و تکمیل منتشر شده، به بررسی ابعاد مختلف تقدس این دو مادۀ حیاتی در ادیان توحیدی و بازتاب آن در ادبیات فارسی میپردازد.
در بخش اول کتاب، نویسنده به شناخت مسائل گندم و نان و قداست آن در ادیان توحیدی و ادب پارسی پرداخته است. این بخش شامل هفت فصل مجزا است: در فصل اول، شناخت گندم از نظر تمدن، گیاهشناسی، تولید و اصطلاحات مربوطه بررسی شده است. فصل دوم به فرهنگ نان و نانوایی، انواع نان و مواد سوخت نانوایی در طول زمان اختصاص دارد. فصل سوم، نان را از دیدگاه غذایی و کیفیت آن تحلیل کرده و فصل چهارم به مسئلۀ گرسنگی و قحطی میپردازد. فصل پنجم به مواد غذایی، فصل ششم به ضایعات آشکار گندم، آرد و نان، و فصل هفتم به تقدس گندم و نان در تاریخ و در ادیان توحیدی پرداخته است.
نویسنده در این کتاب نشان میدهد که گندم و نان و متعلقات آن در ادب فارسی و فرهنگ ایرانی و اسلامی بازتابی بس گسترده و شگرف دارد. این دو موهبت الهی که قوت غالب افراد و مایۀ زندگی و آسایش آنهاست، از قداست و حرمت ویژهای در نزد جهانیان برخوردار است. نزد همۀ ادیان به ویژه ادیان توحیدی چون اسلام، مسیحیت، کلیمیان و آیین زردشت، گندم و نان جایگاه ویژهای دارد. در قرآن کریم و در گفتار پیامبر اکرم و ائمۀ اطهار از این مائدۀ آسمانی که به اذن خدا بر انسان نازل شده با تجلیل و تکریم یاد شده است.
در بخش دوم کتاب، نویسنده به بررسی تقدس گندم و نان از نظر شعرا و نویسندگان ادب پارسی پرداخته است. در این بخش از حدود 120 شاعر و نویسنده که هر یک موضوع تقدس گندم و نان را با دانش و بصیرت خود توصیف کردهاند، اشعار یا مطالبی آورده شده است. از جمله شاعرانی که آثارشان در این کتاب تحلیل شده، میتوان به مولانا جلالالدین بلخی اشاره کرد که در مثنوی و غزلیات شمس تبریزی، نان را مترادف جان و روح و روان دانسته و از آن مفاهیم عرفانی و معانی متعالی نشئت گرفته است.
این بخش همچنین شامل مطالعۀ زبانزدهای عمومی و منطقهای از مناطق مختلف ایران مانند مازندران، تهران، خراسان جنوبی، همدان، بختیاری و دیگر مناطق است. مؤلف زبانزدهایی را که در مورد گندم و نان به زبانهای محلی یا فارسی رایج بودهاند، انتخاب و تحلیل کرده است. همچنین دوبیتیها و رباعیهای مناطق مختلف به ویژه خراسان جنوبی - زادگاه مؤلف - دربارۀ گندم و نان در این بخش آورده شده است.
کتاب شامل ترانههای زیبای محلی با نامهای «خوشههای طلایی گندم»، «گندم گل گندم»، «گندم گل گندم ای خدا» و ترانۀ «وزیدن باد برای جداسازی گندم» است که همراه با طنزهای بسیار لطیف از نویسندگان و شاعرانی چون علی اکبر دهخدا، ابوالقاسم حالت، ایرج میرزا، سید غلامرضا روحانی، عبید زاکانی و عالی پیام بر غنای مطالب افزودهاند.
این کتاب به عنوان مجموعۀ بینظیری دربارۀ گندم و نان، نه تنها از جنبۀ ادبی و فرهنگی، بلکه از نظر تاریخی، اجتماعی و مذهبی نیز حائز اهمیت است و منبعی ارزشمند برای پژوهشگران حوزۀ فرهنگ، ادبیات و تاریخ اجتماعی ایران محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات