تفسیر مأثور از منظر محمد بن جریر طبری و ابن ابی‌حاتم
| تفسیر مأثور از منظر محمد بن جریر طبری و ابن ابی‌حاتم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | الخضیری، محمد بن عبدالله (نویسنده)
باغبان‌زاده، محمدرضا (مترجم) کرمی، میثم (مترجم) |
| ناشر | نگاه معاصر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۴۰۲ش |
| شابک | 8ـ285ـ290ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
تفسیر مأثور از منظر محمد بن جریر طبری و ابن ابی‌حاتم تألیف محمد بن عبدالله الخضیری، مترجمان محمدرضا باغبان‌زاده، میثم کرمی؛ در این کتاب به بررسی تفسیر مأثور از دیدگاه محمد بن جریر طبری و ابن ابی‌حاتم رازی پرداخته شده است.
ساختار
کتاب در دو باب به نگارش درآمده است.
گزارش محتوا
آنچه از تفسیر محمد بن جریر طبری و ابن ابی‌حاتم مشهور است اینکه هر کسی که بعد از این دو شخصیت آمده است، به آنها اعتماد کرده و هرچه از تفسیر مأثور یا رأی آورده‌اند، چیزی جز منقولات فراوان از این دو شخصیت نیست و آن مشتمل بر آثار و اخبار در فقه و قرائات و اسباب نزول و غیر از آن در علوم قرآن است.
تفسیر مأثور در اصطلاح به معنای آن چیزی است که خلف از سلف نقل می‌کند و در نزد برخی در اصطلاح به آن چیزی اطلاق می‌شود که از رسول خدا یا اصحاب او یا تابعین نقل شده باشد. مراد از روایت تفسیری، روایتی است که اسناد آن متعلق به تفسیر آیه یا تفسیر قسمتی از آیۀ قرآن است. روایت تفسیری همان است که در ابتدای امر در کتب تفسیری به‌تنهایی آمده و مفسران جز به روایت حدیث، به این قسم از تفسیر نمی‌پردازند، بلکه برعکس محدثان به روایت آن اقدام می‌کنند، بعد که تدوین آغاز شد، کتب حدیث در ضمن کتاب گنجانده می‌شود و این‌چنین ابواب تفسیر در مصنفات حدیثی تنها می‌ماند.
در این کتاب به بررسی تفسیر مأثور از دیدگاه محمد بن جریر طبری و ابن ابی‌حاتم رازی پرداخته شده است.
باب نخست کتاب در دو فصل آورده شده است. باب نخست کتاب اختصاص به تعریف لغوی و اصطلاحی تفسیر مأثور دارد. در فصل دوم این باب شرح‌حال محمد بن جریر طبری و ابن ابی‌حاتم رازی آورده شده است.
باب دوم کتاب در سه فصل به مباحث تفسیر مأثور در تفسیر محمد بن جریر طبری و ابن ابی‌حاتم اختصاص یافته است. فصل نخست این باب دربارۀ روایت‌های دو تفسیر است. در فصل دوم به موضوع روایت و راویان پرداخته شده است و فصل سوم دربارۀ مواردی است که آن دو تنها به آن پرداخته‌اند.
در مقایسۀ دو تفسیر مشخص می‌شود، تفسیر مرفوع همان روایت تفسیری است که از پیامبر از روی قصد در تفسیر آیه وارد شده است و روایت مرفوع در تفسیر طبری از 236 راوی وارد شده از 1557 روایت تفسیری روایت کرده‌اند. همچنین طبری در آن دسته از روایاتی که در قرائات و شرح مفردات و تفسیر قرآن به قرآن و اسباب نزول و ذکر مشکل و قصص و نگارش مصحف آورده، متمایز است و همچنین در آیات احکام نیز بین آن فرق آشکاری وجود دارد.
طبری مفسری است که روایتی را بدون مناقشه و مواجهه ذکر نمی‌کند و این روش را از ابتدا تا انتهای تفسیر رعایت کرده است و از این‌باره از ابن ابی‌حاتم فقط به ذکر آیه بدون هرگونه مناقشه و استنباط پرداخته، متمایز بوده است. او دست بازی در اختیار یا ترجیح روایات دارد و از این باب است که طبری با توع عبارات و طرق، در اختیار یا ترجیح در تفسیر، نسبت به ابن‌ابی‌حاتم و بلکه بیشتر مفسران متمایز است. او گاهی عموم را ترجیح می‌دهد و گاهی ترجیح لغوی یا ترجیح برای نص دارد.[۱]
پانويس