تصحيح تراثنا الرجالي مع التعريف بالمجهولين من رواته
| تصحيح تراثنا الرجالي مع التعريف بالمجهولين من رواته | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نجار، محمد علی (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسة دار الهجرة |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1410 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حدیث - جرح و تعدیل
حدیث - علم الرجال محدثان شیعه محدثان مجهول |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 114/2 /ن3ت6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تصحيح تراثنا الرجالي مع التعريف بالمجهولين من رواته تأليف محمدعلى نجار، از جمله آثار انتقادى است كه به آسيب‌شناسى منابع روايى پرداخته و تصحيفاتى كه در اسامى رجال رخ داده را متذكر شده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه نویسنده و متن اثر است. بررسى و تصحيح اسامى 90 تن از راويان تحت عنوان «وهم» در متن كتاب آمده است. شيوه نگارش نویسنده در هر وهم بدين‌ترتيب است:
- ذكر نام صحيح و نام اشتباه راوى؛
- نقل عبارات متون مهم از گذشته تا حال كه به‌اشتباه ضبط كرده‌اند، با شماره جلد و صفحه و با عنوان «مصادر الوهم»؛
- ذكر عبارات متون رجالى كه شرح حال نام اشتباه را بيان كرده‌اند؛
- دلايل اشتباه بودن ضبط راوى و نام صحيح با عنوان «مدارک التصحيح» و مانند آن.
گزارش محتوا
كم‌دقتى در استنساخ، تصحيح و تدوين منابع روايى و رجالى، سبب ضعيف دانستن پاره‌اى از روايات شده است. درحالى‌كه بررسى دقيق زنجيره اسناد، نشان مى‌دهد كه بسيارى از روايات ضعيف، در واقع، صحيح بشمار مى‌روند. انواع اين قبيل لغزش‌ها عبارت است از:
- تغيير نام يك يا چند راوى در سند؛
- تداخل نام دو يا چند راوى، به‌گونه‌اى كه يك نام تلقى مى‌شوند و غالباً به اين علت است كه «عن» به «بن» تغيير يافته است؛
- افتادگى راوى يا راويان از زنجيره سند؛
- اضافه شدن يك يا چند راوى؛
- عدم ذكر پدر راوى يا عدم ذكر وصف پدر راوى؛ در نتيجه مجهول ماندن يا اشتباه شدن راوى با شخص ديگر.
در چهار قرن اخير كه استنساخ منابع روايى فراوان شده، اين‌گونه لغزش‌ها نيز گسترش يافته است و حتى مصححان اين متون نتوانسته‌اند اين‌گونه لغزش‌ها را برطرف كنند. محمدعلى نجّار از متخصصان علم رجال با تحقيقات گسترده توانسته است بسيارى از اين ايرادات را برطرف سازد و نشان دهد بسيارى از رواياتى كه ضعيف پنداشته مى‌شوند در واقع صحيح هستند. وى نتيجه اين بررسى‌ها را در كتاب حاضر به نگارش در آورده است. اما متأسفانه تنها جلد نخست آن به زيور طبع درآمده است.[۱]..[۲]
نویسنده در مقدمه، اين لغزش‌ها را به دو قسم تقسيم كرده است:
الف)- لغزش‌هاى جديد: اين لغزش‌ها پس از قرن دهم پديد آمد. تسامح ناقلان و استنساخ‌كنندگان در اين دوره به‌قدرى فراوان است كه مى‌توان گفت: بيشتر آثار در اين دوره، شامل نصوصى است كه در متون اصلى، صحيح بوده است.
ب)- لغزش‌هاى قديم: لغزش‌هاى قديم مربوط به قرن دهم و پيش از آن مى‌شود. منشأ اصلى اين لغزش‌ها مربوط به تصانيف اوليه است كه توسط گردآورندگان راه يافته و ناسخان و نويسندگان ديگر همان لغزش‌ها را به نسل‌هاى بعد تا عصر حاضر، انتقال داده‌اند.
تعداد زيادى از لغزش‌ها كه در اين كتاب تذكر داده شده مربوط به زمان غيبت صغرى تا عصر حاضر است كه نویسنده براى نخستين بار به آنها دست يافته است.[۳]
اين كتاب با تمام ويژگى‌هاى مثبتى كه دارد، قابليت اين را دارد كه با نگارش بهتر و مختصرتر تدوين شود؛ مثلاً فراوان ديده مى‌شود كه يك عبارت، عيناً از منابع مختلف نقل مى‌گردد؛ درحالى‌كه مى‌توان به يك عبارت اكتفا كرد و در بقيه موارد تنها منبع، ذكر گردد.
درخور توجه است كه چه‌بسا نام راوى تنها در سند يك يا دو روايت به‌اشتباه ضبط شده باشد، ولى در اسناد ديگر صحيح ثبت شده باشد.[۴]
از جمله اسم‌هايى كه راويان به‌اشتباه ضبط كرده‌اند مى‌توان به اين موارد اشاره نمود:
- درست: حيان الجعفي؛ غلط: حسان يا حنان بن سدير الصيرفي.
- درست: داود بن يزيد الأودي؛ غلط: داود بن فرقد يا داود بن أبي‌يزيد العطار.
- درست: زبيد اليامي؛ غلط: زيد اليمانیيا زيد اليمامي.
- درست: إدريس بن يزيد بن عبدالرحمن الأودي؛ غلط: إدريس بن عبدالله الأودي.
- درست: عبدالسلام بن حرب؛ غلط: عبدالسلام بن الحارث.[۵]
در آخرين وهم كتاب چنين مى‌خوانيم: از ايرادات تراث رجالى، عدم ذكر تاريخ ولادت و وفات روات است كه بر بسيارى از علماى رجال تشخيص دقيق طبقات آنها دشوار است. عجيب نيست كه على بن ابراهیم بن هاشم قمى كه بيش از 8000 حديث از او روايت شده و پدرش كه بيش از 7000 حديث از او روايت شده و احمد بن محمد بن عيسى اشعرى قمى و صدها تن از علماى بزرگ مشهور گذشته تاكنون تاريخ ولادت و وفات آنها را نمى‌دانيم. هنگامى كه مقدس اردبيلى(ره) و ديگران مى‌گويند: روايت ابن عقده از حسن بن قاسم از اصحاب امام رضا(ع) به جهت دورى زمان آن دو، مرسله است، بدان دليل است كه تاريخ ولادت حسن بن قاسم و وفاتش را نمى‌دانيم؛ وگرنه اين‌گونه نمى‌گويند.[۶]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در انتهاى كتاب ذكر شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: فاطمى، سيد حسن، ص38
- ↑ مقدمه نویسنده، صب - ج
- ↑ همان؛ همان، صد - ه
- ↑ ر.ک: فاطمى، سيد حسن، ص38
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: متن كتاب، ص603
منابع مقاله
2. فاطمى، سيد حسن، «تصحيح تراثنا الرجالي»، پايگاه مجلات تخصصى نور؛ مجله: كتاب ماه دين، بهمن 1379، شماره 40، ص39-38.