ترجمه و شرح التمهيد في شرح قواعد التوحيد

‏ترجمه و شرح التمهید فی شرح قواعد التوحید
پدیدآوران	ترکه اصفهانی، علی بن محمد (نويسنده) نائیجی، محمد حسین (شارح و مترجم)
عنوان‌های دیگر	تمهید القواعد ** قواعد التوحید. شرح
ناشر	مطبوعات دينی
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1386ش
چاپ	1
شابک	‎964-8818-13-4
موضوع	ترکه اصفهانی، محمد بن حبیب‌الله، - 850ق. قواعد التوحید - نقد و تفسیر - تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	/‎‏ت‎‏4‎‏ ‎‏ق‎‏9022‎‏ ‎‏1386 283/3 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

‏ترجمه و شرح التمهید فی شرح قواعد التوحید، این اثر، متن عربی التمهید است که محمد حسین نائیجی (متولد 1338) آن را به فارسی ترجمه و شرح کرده است. التمهید یا «التمهيد في شرح رسالة قواعد التوحيد» و یا تمهید القواعد، یکی از منابع مهم در عرفان نظری که نوشته علی بن محمد بن افضل‌الدّین محمد بن حبیب‌الله تُرکه خجندی اصفهانی(835-770ق) ملقب به صائن‌الدّین و مکنی به ابومحمّد، حكيم، عارف، فقيه، شاعر و اديب قرن نهم هجری و از معروف‌ترین افراد آل ترکۀ اصفهان است که خود، شرحی بر کتاب «قواعد التوحید» اثر ابوحامد افضل‌الدین محمد بن حبیب‌الله ترکه اصفهانی (متوفای 850ق) است. ابوحامد پدربزرگ مؤلف است.

این متن و شرح، یکی از مهم‌ترین متون عرفانی و از منابع مهم در عرفان نظری است که توحید وجود را توضیح داده و به اثبات آن و بیان مبانی عقلی و عرفانی‌اش می‌پردازد و شبهه‌ها و ایرادهای آن را پاسخ می‌دهد. نائیجی این اثر را اولین کتاب عرفانی و جامع مباحث اصلی در این علم برمی‌شمرد با این توضیح که علم عرفان نظری دو بخش عمده دارد: «وحدت وجود و انسان کامل». در بخش نخست، هر دو نویسندۀ متن و شرح بخوبی از اصالت وحدت وجود دفاع کرده‌اند و ادله‌ای را بر آن اقامه نموده‌اند و اصالت الماهیه و تشکیک وجود را باطل کرده و به تشکیک در مظاهر، یعنی سعه و ضیق مظاهر رسیدند. در بخش دوم در مظاهر و مظهر تامه و کامله حق تعالی بحث کردند. همچنین، مباحث فراوانی مرتبط با این دو بخش شده است که می‌تواند پژوهندگان کوشا را برای ورود به کتاب شرح فصوص الحکم آماده گرداند. شاکله کتاب تمهیدالقواعد (همانند مصباح الأنس) منظم و مرتب است و انسجام کتاب‌های درسی را داشته و مطالب تکراری در آن کمتر است. این‌ها، کتاب را جایگاه ویژه و ممتازی بخشیده است.

نائیجی تمهید را کتاب درسی جامعی می‌داند که خواننده را از کتاب‌های دیگر برای فهم موضوع و مباحث آن بی‌نیاز می‌کند؛ در این کتاب، هر اصلی در پی اصل دیگر آمده است و همه اشکال‌های قابل اعتنا که در باب موضوع وحدت وجود پیش می‌آید، تقریر کامل شده‌اند و به آن‌ها پاسخ داده شده است. همین نکته، فرق میان التمهید را با رساله نقد النقود، مقدمه قیصری و مصباح الأنس نمایان می‌کند.

نائیجی در شرح خود از آرای عارفان و فیلسوفان بنامی بهره برده است و در میان ایشان به دیدگاه‌های استادش مرحوم آیت‌الله حسن‌زاده آملی توجه ویژه‌ای دارد.دیگر اینکه، این کتاب، درس‌گونه شرح و توضیح شده است ازاین‌رو، عبارت‌پردازی‌های نائیجی از کلفت درسی تهی نیست.

مترجم ابتدا متن عربی پس از آن ترجمه متن را ارائه داده و در مرحله سوم به شرح فرازها، کلمات و اصطلاحات پرداخته است.

منابع مقاله

1. مقدمه شارح