تحفۀ فاطمیه: جنگ‌نامۀ سردار فاتح در یزد
| تحفۀ فاطمیه: جنگ‌نامۀ سردار فاتح در یزد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جلالی یزدی، میرزا مهدی (نویسنده) مسرت، حسین (مصحح) |
| ناشر | بختیاری پژوهان |
| مکان نشر | فارسان |
| سال نشر | ۱۴۰۲ش |
| شابک | 5ـ0ـ90002ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
تحفۀ فاطمیه: جنگ‌نامۀ سردار فاتح در یزد سروده میرزا مهدی جلالی یزدی، به کوشش حسین مسرت؛ «تحفۀ فاطمیه» اثر شادروان میرزا مهدی جلالی یزدی است که در ستایش و گزارش جنگ محمدرضا خان سردار فاتح بختیاری با راهزنان راه خراسان به سردستگی شخصی به نام تیمور سروده شده است.
گزارش کتاب
فتح‌نامه یا ظفرنامه یا پیروزی‌نامه به مجموعه‌های منثور و منظومی اطلاق می‌شود که سخنوران یا نویسندگان دربارۀ پیروزی‌های ممدوح خود می‌سرودند یا می‌نوشتند. فتح‌نامه‌های منظوم معمولاً در قالب مثنوی و در بحر متقارب سروده شده‌اند.
«تحفۀ فاطمیه» اثر شادروان میرزا مهدی جلالی یزدی است که در ستایش و گزارش جنگ محمدرضا خان سردار فاتح بختیاری با راهزنان راه خراسان به سردستگی شخصی به نام تیمور سروده شده است. این اثر از چند جهت حائز اهمیت است:
تنها اثر باقی‌مانده از شاعر است؛ اثری جامع در معرفی عملکرد سردار فاتح و دوران حاکمیت ایشان در یزد است؛ افزودن یک فتح‌نامه به فتح‌نامه‌های ایرانی؛ دارای ارزش ادبی به سبب سروده‌های مرتبط با موضوع از چند شاعر هم‌عصر؛ گزارش تاریخی از دوران مشروطه و عملکرد سران و سپاه بختیاری.
این کتاب منظوم مانند بسیاری از فتح‌نامه‌ها در قالب مثنوی و در بحر متقارب سروده شده است. از این کتاب منحصربه‌فرد چاپ سنگی در هیچ‌کدام از فهرست‌های کتاب‌های چاپی فارسی و حتی فهرست‌های جداگانۀ کتاب‌های چاپ سنگی ایران یاد نشده است.
همان‌طور که گفته شد این مثنوی در شرح جنگ‌ها و پیروزی‌های محمدرضا خان بختیاری مشهور به سردار فاتح (1263 ـ 1313 ش) با اشرار و راهزنان منطقۀ رباط پشت بادام (خلف بادام) یزد در سال 1331 قمری به سرپرستی تیمور است و در پایان آن اشعاری را که شعرای یزد مانند میرزا حسین شوکت، میرزا غلامحسین شارق، خدایی و سیدابراهیم افصح‌الملک در ستایش سردار فاتح سروده‌اند، به همراه تاریخچۀ کوتاه زندگانی سیاسی سردار فاتح به قلم اسدالله تبریزی (رئیس المتکلمین) از کارگزاران حکومتی سردار فاتح درج شده است. اشعار و مدایح آغاز مثنوی و نیز خود مثنوی با تخلص «جلالی» است و دو قصیده و مخمس به نام افصل الملک آمده است.
از ویژگی‌های این منظومه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
دارابودن اشعار سیاسی شارق یزدی که در آن واژگان فرانسوی زیادی به کار رفته و در دیوان خطی و چاپی وی نیست. این کتاب گویای بخشی از تاریخ سیاسی ـ اجتماعی یزد در دورل مشروطه است.
این منظومه در ردیف تاریخ ادبیات ایران و یزد در دورۀ مشروطه قرار می‌گیرد که تا کنون ناشناخته بوده است. نشانۀ بهره‌گیری سرایندگان ایرانی از ادبیات سیاسی روز اروپا و درج واژگان اروپایی در اشعار است.
پیداشدن اشعار سخنوران یزدی مانند جلالی و خدایی که تا کنون حتی یک بیت از شعر آنها در جایی دیده نشده است. گزارشی از زندگانی سردار فاتح و تاریخ بختیاری و تاریخ مشروطۀ ایران به قلم اسدالله تبریزی را دارد.
یگانه‌بودن و نبودن آن در فهرست‌های چاپی و چاپ سنگی و کتابخانه‌های ایران. این کتاب در رجب 1331 قمری در مطبعۀ اخوت یزد در قطع وزیری با خط نسخ اسدالله تبریزی و به شیوۀ چاپ سنگی و روی کاغذ فرنگی در 62 صفحه چاپ شده است.
در پیوست کتاب شماری از نام‌دارانی که نام‌شان در منظومۀ «تحفۀ فاطمیه» آمده، برای آشنایی بیشتر خوانندگان معرفی شده‌اند.[۱]
پانويس