تحفة الكرام في تاريخ مكة و بيت‌الله الحرام

تحفة الکرام في تاریخ مکة و بیت الله الحرام
پدیدآوران	بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی (نويسنده) حسینی جلالی، سید محمدجواد (محقق) غفوری، خالد (محقق)
ناشر	مشعر
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1425ق
چاپ	1
شابک	‎964-7635-58-3
موضوع	زیارتگاه‌های اسلامی - عربستان سعودی - مکه - مسجد الحرام، مکه - مکه - مکه - تاریخ - کعبه - تاریخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ب3م7 248 DS
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تحفة الكرام في تاريخ مكة و بيت‌الله الحرام، اثر سید محمدمهدی بحرالعلوم (1155-1212ق)، کتابی است در تاریخ محلی مکه که با تحقیق سید محمدجواد جلالی و خالد غفوری، منتشر شده است.

اثر حاضر، از اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی مکه پدید آورده‌اند. نویسنده این کتاب، از دانشمندان مشهور امامی است که در کربلا زاده شد و در فقه، اصول، کلام، تفسیر، رجال و حدیث چیره‌دست بود. پدرانش از دانشمندان بزرگ امامی بودند و با برخی خاندان‌های علمی شیعه، از جمله مجلسی، خویشاوندی داشتند؛ چنان‌که خود از مجلسی اول با عنوان «جد» و از مجلسی دوم با عنوان «دایی» یاد می‌کند و این امر، بر اهمیت هرچه بیشتر کتاب، افزوده است.

مبنای بحرالعلوم در این کتاب، جز در مواردی اندک، گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آنکه خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و حرم نیز نظر داشته است.

کتاب با مقدمه مفصلی از محققین آغاز شده که در آن، ضمن ارائه شرح حال مفصلی از مؤلف، توضیحاتی پیرامون روش کار وی در کتاب و دلایل توثیق آن، در اختیار خواننده قرار گرفته است.

آنچه باعث اهمیت کتاب شده است، این است که این اثر، یکی از کتاب‌های متأخر بشمار می‌آید که وقایع و رویدادهای جامع تاریخی مربوط به بیت‌الله الحرام و شهر مکه را ثبت کرده و از معالم مشاعر مقدس و حدود آنها یاد نموده است.

نویسنده در این کتاب، گزیده‌هایی از چندین کتاب نوشته‌شده پیرامون تاریخ مکه را برگزیده و سپس تحت عنواینی که بر آنها متمرکز گردیده، درج نموده است که عبارتند از: رکن یمانی، شاذروان، مقام ابراهیم، حجر اسماعیل، حجرالاسود، صفا و مروه و....

نویسنده در ابتدا، به بحث پیرامون کعبه و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت و ساز آن پرداخته و سپس به مباحثی همچون حجرالاسود و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن، رکن یمانی و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن، شاذروان و ویژگی‌های ظاهری و جواز طواف آن.

تحفة الكرام حاوی ۲۲ موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آن‌ها بدین قرارند: حجر اسماعیل و اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن، مقام ابراهیم و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا بر اثر سیل در آن پدید آمده‌، زمزم و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش، مسجدالحرام و حدود آن.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. بی‌نام، «تحفة الكرام في...»، برگرفته از سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، دوشنبه 10 اردیبهشت 1403