تحفة السالکين و دلائل السائرين لمنهج المقربين

تحفة السالکين و دلائل السائرين لمنهج المقربين
پدیدآوران	منیر سمنودی، محمد بن حسن (نویسنده)
ناشر	مکتبة الثقافة الدينية
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1430ق. = 2009م.
چاپ	چاپ یکم
موضوع	تصوف وعظ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/م8ت2 / 288/2 BP

تحفة السالكين و دلائل السائرين لمنهج المقربين، تألیف فقیه شافعی محمد منیر سمنودی (1199-1099ق)، از جمله آثار در ذکر سلوک صوفیه و آداب شیخ، مرید و نقیب است.

در ابتدای کتاب، شرح حالی یک صفحه‌ای از نویسنده و آثار او ارائه شده است. آن‌گونه که نویسنده در مقدمه نوشته، این اثر را در پاسخ به درخواست برخی برادران ایمانی مبنی بر گرد آوردن اموری که سالک در طی طریق الهی و منازل اهل تحقیق به آن نیاز دارد، به رشته تحریر درآورده است‏. وی کتاب را در ده باب و یک خاتمه منظم نموده است.

اولین باب کتاب، در تشریح کیفیت عهد و تلقین و وصیت شیخ به مرید بعد از عهد است. در آداب تلقین، شیخ مرید را امر می‌کند که سه شب با طهارت بخوابد و هر شب شش رکعت نماز با شرایط خاص بخواند و ثواب آن را به روح نبی(ص) اهدا نماید‏. از جمله ارکان طریقت صوفیه، عزلت است که نویسنده آن را مشتمل بر دو نوع باطنی و ظاهری می‌داند. عزلت باطنی عزلت قلب با حق است، به‌گونه‌ای که با حق باشد و خلق را کلاً نبیند. اما عزلت ظاهری این است که مکانی دور از مردم را برگزیند که کسی مزاحم خلوت او نشود و به تضرع و انقطاع الی الله بپردازد‏. با وجود مناسبت مفهومی‌ میان‌ عزلت‌گزینی و خلوت‌نشینی، کناره‌جویی از خلق، شرط لازم برای خلوت‌نشینی نبود و سالک می‌توانست‌ با‌ وجود‌ زندگی در میان مردم، هر چند وقت، مدّتی را به خلوت بگذراند و مجدّدا به اجتماع‌ باز‌گردد؛ چنان‌که شیوه پیامبر(ص) پیش از بعثت نیز همین بود‏.

چند باب از کتاب نیز به تبیین آداب شیخ و آداب مرید با شیخ یا دیگر برادران اختصاص یافته است. در باب نهم از نقبا سخن رفته و در خاتمه کتاب نیز تعدادی از اصطلاحات عرفا چون مراقبه، مشاهده، اتصال، محبت و حال تعریف شده است.

در ذکر آداب نقیب سماط (سفره غذا) چنین می‌خوانیم: از آداب خوردن غذا، نشستن دو زانو یا بر پای راست، کوچک گرفتن لقمه، طول دادن جویدن غذا و... است‏.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. زروانی، مجتبی، «خلوت در تصوف»، مطالعات عرفانی، تابستان 1384، شماره 1، ص‌134 تا 147.