تجلی قرآن در صحیفه مبارکه سجادیه

تجلی قرآن در صحیفه‌ی مبارکه‌ی سجادیه
پدیدآوران	احمدی، فاطمه (نويسنده) علی بن حسین(ع)، امام چهارم (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	الصحیفة السجادیة. برگزیده. شرح ** با ترجمه‌ای نوین، و اجمالی در شرح (با بهره‌گیری از شروح معتبر و متون تفسیری، روایی و عرفانی) ** تجلی قرآن در صحیفه سجادیه
ناشر	کتاب نيستان
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1391ش
چاپ	1
شابک	‎978-600-92869-3-5
موضوع	علی بن حسین(ع)، امام چهارم، 38 - 94ق. -- صحیفه سجادیه -- جنبه‌های قرآنی - علی بن حسین(ع)، امام چهارم، 38 - 94ق. صحیفه سجادیه - نقد و تفسیر - دعاها - نقد و تفسیر
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	3097ص8ع 267/1 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تجلی قرآن در صحیفه‌ مبارکه‌ سجادیه، فاطمه احمدی (متولد 1349ش)، ترجمه‌ای نوین و شرحی اجمالی بر صحیفه‌ سجادیه امام سجاد(ع) است که به‌ویژه به تبیین جلوه‌های آیات قرآن کریم در دعاهای امام سجاد(ع) اختصاص دارد. نوآوری اصلی در این کتاب، پیوندزدن فرازهای دعا به آیات قرآن کریم است تا پرده از اسرار نهفته در صحیفه سجادیه بردارد.

ساختار

ساختار کتاب بر اساس دعاهای صحیفه‌ی سجادیه و در قالب «بوستان‌ها» دسته‌بندی شده و هر بوستان نیز به فرازهای (بخش‌های) متعددی تقسیم گردیده است. در هر فراز بخشی با عنوان تجلی آیات آمده است. در بخش تجلی آیات -که نوآوری این کتاب بیشتر مربوط به این بخش است- برای هر فراز، آیاتی که به لحاظ مضمون و مفهوم، با دعا همخوانی تام و صریح دارند و می‌توان گفت در حقیقت، منبع صدور فیض آن دعا بوده‌اند، ارائه می‌گردد.‏.

گزارش محتوا

آنچه در این مجموعه می‌خوانیم اقدامی است در صحیفه مبارکه سجادیه، برای بیان هم‌سویی تمام‌وکمال مقام عترت طاهرین(ع) با ظاهر و باطن قرآن ‏.

مقدمه‌ی کتاب با تبیین حقیقت دعا آغاز می‌شود؛ دعا در باطن یک نیاز ذاتی، رابطه‌ محض با خالق هستی و وسیله‌ی ارتباطی انسان با ائمه معصومین(ع) است. درجات دعا سه سطح هستند: دعای لفظی و ظاهری که تأثیر کمی دارد؛ دعای زبانی که مرتبه‌ای بالاتر است و در آن بنده تنها اظهار خضوع می‌کند؛ و دعای سوم که بالاترین سطح است و در آن انسان به کمال استعداد خود می‌رسد و مستجاب می‌گردد. از شرایط اصلی استجابت دعا می‌توان به اخلاص، یعنی توجه قلبی به خداوند و قطع امید از غیر او، و اضطرار، یعنی درک کامل درماندگی و نیاز محض به خدا اشاره کرد؛ زیرا تنها در حال اضطرار است که انسان از غیر خدا ناامید شده و امید به او می‌بندد ‏.

آثار دعا نیز شامل انس با حق و مصونیت از خود فراموشی، رفع بلاهای حتمی و غیر حتمی و توسعه‌ روزی است ‏.

بوستان اول: ستایش خدای عزوجل:

این بوستان به شرح دعای اول صحیفه که ستایش خداوند است، اختصاص دارد. در این دعا مفاهیمی چون «اولیّت و آخریّت خداوند» مطرح می‌شود که بیانگر آن است که خداوند در وجود، مُقَدَّم بر همه‌ ممکنات و مبدأ آفرینش است و همه چیز پس از وجود و اراده‌ او پدید می‌آید. همچنین در این دعا، امام سجاد(ع) عجز همه‌ وصف‌کنندگان از وصف کامل ذات الهی را بیان می‌دارد. این بوستان به مفاهیم عمیقی چون حمد، ربوبیت خداوند، اخلاص در توحید، و همچنین بازتاب اعمال انسان در دنیا و آخرت می‌پردازد؛ به‌گونه‌ای که انسان‌ها در گرو عمل خود هستند و پاداش و کیفر آنان در قیامت، مطابق اعمالشان خواهد بود‏.

بوستان دوم: درود بر رسول خدا(ص):

این بخش به دعای دوم صحیفه‌ی سجادیه اختصاص دارد و موضوع اصلی آن برتری مقام پیامبر اسلام(ص) بر سایر پیامبران و سفرای او برای هدایت بشر است ‏.

امام سجاد(ع) با این درود، به بیان مقام والای پیامبر(ص) و عظمت ایشان که قافله سالار همه‌ی خوبی‌ها هستند، پرداخته است. این دعا همچنین به برتری امّت پیامبر(ص) بر سایر امت‌ها اشاره شده است؛ بدین معنا که امت پیامبر(ص) در روز قیامت شاهد بر دیگر امت‌ها خواهند بود و حق و عدل میان آن‌ها جاری خواهد شد‏.

بوستان سوم: درود بر حاملان عرش و تمام فرشتگان مقرب:

محتوای این بوستان شامل درود بر فرشتگان و حاملان عرش الهی است؛ این فرشتگان همواره مشغول تسبیح و تقدیس خداوند هستند و هر یک مأموریت خاصی در عالم وجود دارند، از جمله: میکائیل، جبریل، اسرافیل، و روح موکل بر فرشتگان حُجُب ‏.

بوستان چهارم: درود بر پیروان رسولان: این دعا از برجسته‌ترین آثار تشویقی امامان معصوم(ع) نسبت به راهیان راه حق است، و همه پیروان صادق را تا روز قیامت دربر می‌گیرد؛ حتی اگر هزاران سال میان آنها فاصله باشد‏.

بوستان پنجم: دعا برای خود و پیروانش:

این دعا از سه بخش محتوایی برخوردار است که شامل دعاهای رهبانه (ناشی از ترس جهنم)، راغبانه (ناشی از شوق بهشت) و محّبانه (ناشی از محبت و معرفت الهی) است. ‏.

امام در توصیف قلب سلیم می‌فرمایند: تنها کسی نجات پیدا می‌کند که قلب سالم داشته باشد؛ خدایا! سلامت قلبمان را در این قرار ده که به یاد عظمت تو باشیم. در ریاض السالکین ذیل این فراز آمده است: برای قلب ظاهری است و باطنی. ظاهر آن، همان قلب صنوبری و لطیف است که صلاح و فساد بدن به آن نسبت داده می‌شود و باطن آن، همان لطیفه ربانی و نورانی و صاحب علم است که محل نزول انوار الهی و انسانیت انسان به آن است و آدمی به سبب آن، آمادگی امتثال امر الهی را می‌یابد و صلاح و فساد او بدان است، و از آن، به نفس ناطقه و روح تعبیر می‌شود‏.

بوستان ششم: دعا هنگام صبح و شام:

این بوستان به دعای امام در هنگام صبح و شام می‌پردازد و بر اهمیت شب و روز به عنوان دو مخلوق و پدیده‌ الهی تأکید دارد که خداوند هر یک را در خدمت انسان و برای آسایش و کسب روزی قرار داده است. امام در این دعا، زمان شب و روز را فرصت‌هایی برای عبادت و رسیدن به کمال انسانی می‌شمارد. همچنین، این دعا مشتمل بر بخش‌هایی در مورد بهره‌مندی بندگان مخلص خدا از ساعات شبانه‌روز و شهادت «زمان» در دادگاه الهی است؛ به این معنا که روز، عمل و اعمال خیر انسان را گواهی می‌دهد‏.

بوستان هفتم: دعا هنگام پیش‌آمدن سختی‌ها:

این بوستان شامل دعایی است که برای زمان وقوع مصائب و مشکلات وارد شده است. مضمون اصلی آن توکل کامل به خداوند و طلب یاری و گشایش امور از اوست. در این دعا، امام سجاد(ع) به درگاه الهی شکوه برده و به این نکته اشاره می‌فرماید که خداوند تنها کسی است که بر کشف بلاها و دفع مصیبت‌ها قدرت تام دارد و برطرف کردن مشکلات، صرفاً در دست اوست‏.

بوستان هشتم: پناه‌جستن از ناپسندی‌ها و اخلاق زشت:

این دعا که برای پناه بردن از اخلاق ناپسند است، اهمیت تزکیه نفس را بیان می‌کند. مضامین این بوستان شامل پناه‌جویی از هیجان حرص (یعنی میل شدید به جمع کردن آنچه بیشتر از نیاز است)، و آتش خشم (که افراط در غضب و میل به انتقام است) و همچنین پناه بردن از بدخویی و افراط در خواهش‌های نفسانی است. هدف این دعا، تعلیم بنده است که بداند تنها با استعانت از خدا می‌تواند بر طبیعت پست خود غلبه کند و به صفات حمیده آراسته شود‏.

بوستان نهم: در شوق به طلب آمرزش از خدای متعال:

در این دعا، امام عارفان، ضمن اشتیاق به آمرزش الهی، به نکاتی توجه می‌دهند که موجب جلب هر چه بیشتر رحمت الهی است؛ تا بندگان را بندگی بیاموزند و شوق ملاقات حضرت حق را در قلب‌هایشان بیفزایند‏.

بوستان دهم: پناه‌بردن به خداوند متعال:

این بخش از صحیفه شامل دعای دهم است که در آن امام سجاد(ع) از خداوند پناه می‌طلبد و در آغاز دعا به عدل الهی و منشأ انتقام اشاره می‌کند. این دعا تأکید می‌کند که خداوند صاحب ملک و ملکوت است و هرگونه تصرف در امور، فقط به دست اوست و هیچ موجودی مالک حقیقی نیست؛ بنابراین، بنده باید برای گشایش و نجات تنها به سوی خداوند رجوع کند. یکی از مباحث این بوستان، پناه بردن از غنای غیر خدایی و فقر غیر خدایی است. ‏.

منابع مقاله

پیشگفتار، مقدمه و متن کتاب.