تبار و نشانشناسی سواران ساسانی در نقشبرجسته فیروزآباد
| تبار و نشانشناسی سواران ساسانی در نقشبرجسته فیروزآباد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کلانی، رضا (نویسنده) حسنی، میرزامحمد (محقق) |
| ناشر | ندای تاریخ |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1396 |
| شابک | 978-600-8875-10-9 |
| موضوع | ساسانیان، نقشبرجستههای ساسانی، فیروزآباد |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
تبار و نشانشناسی سواران ساسانی در نقشبرجسته فیروزآباد تألیف رضا کلانی با درآمدی از میرزامحمد حسنی؛ نقشبرجسته فیروزآباد به عنوان بزرگترین سنگنگاره ایران (۱۸×۴ متر)، صحنه نبرد تعیینکننده اردشیر یکم ساسانی با اردوان چهارم اشکانی را به تصویر میکشد. این اثر نه تنها سند تاریخی مهمی از انتقال قدرت از اشکانیان به ساسانیان است، بلکه بازتابدهنده سنت نشانهشناختی آن دوره میباشد. پژوهش حاضر با تحلیل نشانههای تبارشناختی در این نقشبرجسته، به بررسی هویت سواران ساسانی و روابط خویشاوندی میان آنان میپردازد و با رویکردی نوین به روشنسازی بخشی از ابهامات تاریخ ساسانیان متقدم کمک میکند.
ساختار
این کتاب از چند بخش اصلی تشکیل شده است که شامل درآمدی بر تاریخچه مطالعات نقشبرجستههای ساسانی و مباحث تبارشناسی و نشانشناسی سواران ساسانی در نقشبرجسته فیروزآباد میشود.
گزارش کتاب
نقشبرجسته فیروزآباد 1 در 15 کیلومتری فیروزآباد استاد فارس بر فراز صخرهای در سمت راست رودخانه تنگاب حجاری شده است. نقشبرجسته نبرد سواره در فیروزآباد 1، صحنهای از نبرد پیروزمندانه «اردشیر یکم» (224 ـ 239/240 م) بر علیه آخرین شاه اشکانی «اردوان چهارم» (213 ـ 224 م) را بازنمایی میکند. این نقشبرجسته با هجده متر طول و تقریباً چهار متر ارتفاع، بزرگترین سنگنگاره بازمانده در ایران است. سه سوار با سه سوار دیگر درگیر مبارزهای تن به تن هستند: سه سوار ساسانی با سه سوار پارتی. موضوع این نقشبرجستهها بعدها در نقشبرجسته نبرد سواره «هرمزد دوم» با سواری دیگر مجددا به کار گرفته شده است.
نقشبرجسته فیروزآباد پیامآور سرنگونی اشکانیان و آغاز عصر ساسانی است. این سقوط و ظهور نه به یکباره و به تمام و کمال صورت گرفت و نه عمر اتحادیه پارتی پس از مرگ اردوان چهارم به یکباره سر آمد. این نقشبرجسته نهتنها سندی مهم از نخستین سالهای شکلگیری سلسلۀ ساسانی و بازتابدهندۀ پیروزی قطعی آنها بر اشکانیان در میدان جنگ و نه لزوما در سراسر گسترۀ عرصۀ حیات اجتماعی ایران است، بلکه سندی دست اول از وجود سنتی نشانشناسانه در آن عصر است.
بنیان پژوهش در این کتاب بر این فرض اساسی بنا شده است که کسانی که در نقشبرجستههای مختلف نشانهای همانند یکدیگر دارند، با هم رابطۀ تبارشناسانه یا حداقل رابطۀ هویتی دارند. تلاش این مطالعه بر کشف پارهای از روابط تبارشناسانه از قبل دو مورد از این نشانها متمرکز شده است.
وقایع بازنماییشده در نقشبرجسته فیروزآباد 1 قاعدتاً نمیتوانستهاند در زمانی واحد رخ داده باشند. آنها شرحی خلاصه از مهمترین جنگهای ساسانیان بر علیه اشکانیان هستند که در قالب جنگ سوارۀ مهمترین سرداران دو طرف بازنمایی شدهاند.
به غیر از شخص شاه هویت دیگر افراد حاضر در نقشبرجستههای ساسانیان تقریبا هموارد مورد مناقشه بوده است. این پژوهش یکی از این مناقشات را دربارۀ هویت دو سوار ساسانی حاضر در نقشبرجسته فیروزآباد و به تبع آن در دیگر نقشبرجستههای اردشیر یکم دنبال میکند. تلاش شده با مبنا قراردادن مفهوم نشانشناسانه، نوری تازه بر تیرگی مباحث تبارشناسانۀ ساسانیان متقدم افکنده شود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات