تاریخ دانشگاه تهران: جلد نخست (دانشگاه در دوره اول 1322-1313)
| تاریخ دانشگاه تهران: جلد نخست (دانشگاه در دوره اول 1322-1313) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زرگری نژاد، غلامحسین (نویسنده)
صفت‌گل، منصور (نویسنده) وثوقی، محمدباقر (نویسنده) |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۷ش |
| شابک | 8-9403-03-964-978 |
| موضوع | دانشگاه تهران -- تاریخ-bHistory -- Daneshgah Tehran |
| کد کنگره | LGR ۴۵۴ |
تاریخ دانشگاه تهران: جلد نخست (دانشگاه در دوره اول 1322-1313) تألیف غلامحسین زرگری نژاد، منصور صفت‌گل، محمدباقر وثوقی؛ کتاب حاضر که به مناسبت سالگرد هفتادمین سال تأسیس دانشگاه در قالب یک طرح پژوهشی جامع، تحت عنوان دانشگاه تهران به انجام رسیده است، در پی ارائه‌ی کارنامه‌ی مستند این دانشگاه بدانگونه که بوده است، سعی در به تصویر کشیدن زحمات و تلاش‌هایی دارد که هزاران استاد و دانشجو و مدیران و کارکنان آن در طول 70 سال گذشته در آن سهمی داشته‌اند. اطلاعات مستند این کتاب می‌تواند پایه و مبنای محکمی در تحلیل‌های مربوط به سیر تحولات دانشگاه تهران و نقش آن در توسعه‌ی آموزش عالی و ایجاد سایر دانشگاه‌های کشور و عملکرد مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور باشد.
ساختار
کتاب در ده جلد منتشر گردیده، جلد اول از هفده فصل تشکیل شده است. عناوین بخشهای کتاب به شکل زیر است.
بخش نخست: زمینه‌ها و ریشه‌های تاریخی تأسیس دانشگاه تهران
- دارالفنون شالوده‌ی مدارس عالی ایران معاصر
بخش دوم: پیش زمینه‌های تأسیس دانشگاه تهران در عصر مظفری و دوره‌ی مشروطه
فصل اول: از انجمن معارف تا قانون اساسی معارف
فصل دوم: مدارس عالی زیرساخت دانشکده‌های اولیه‌ی دانشگاه تهران در عصر مشروطه
بخش سوم: از قانون تأسیس تا افتتاح شورای دانشگاه
فصل اول: نخستین برنامه ریزی‌ها برای تأسیس دانشگاه تهران
فصل دوم: افتتاح دانشگاه و تأسیس دانشکده‌های ششگانه
بخش چهارم: نخستین گام ها برای برنامه ریزی و ایجاد سازمان اداری و آموزشی دانشگاه
فصل اول: تشکیل شورای دانشگاه و نخستین اقدامات و برنامه‌ها
فصل دوم: شورای دانشگاه و تلاش برای تدوین مقررات تأمین اساتید دانشگاه
فصل سوم: عناوین مهم‌ترین آیین نامه‌ها، مصوبات و دستور العمل‌های شورای دانشگاه
فصل چهارم: ضوابط پذیرش دانشجو، شرایط دریافت دانشنامه و اعطای مدال
بخش پنجم: بودجه، اموال و اولین منابع مالی و حقوق اساتید دانشگاه در دوره‌ی اول
فصل اول: بودجه، اموال و اولین منابع مالی دانشگه در دوره‌ی اول
فصل دوم: نگاهی به حقوق نخستین اساتید دانشگاه
بخش ششم: ساختمان ها، املاک و موقوفات دانشگاه تهران
فصل اول: نخستین ساختمان‌های دانشگاه در دوره‌ی اول
فصل دوم: موقوفات دانشگاه
بخش هفتم: کتابخانه‌ها و انتشارات دانشگاه تهران
فصل اول: کتابخانه‌های دانشگه در دوره‌ی اول فعالیت دانشگاه تهران
فصل دوم: پیش زمینه‌های تاریخی ایجاد چاپخانه‌ی دانشگاه و شکل‌گیری دایره‌ی انتشارات
بخش هشتم: دانشگاه تهران و روابط بین‌المللی
بخش نهم: تاریخ تفصیلی دانشسرای عالی و ادبیات در دوره‌ی اول تاریخ دانشگاه
بخش دهم: تاریخ تفصیلی دانشکده‌ی علوم معقول و منقول در دوره‌ی اول تاریخ دانشگاه
بخش یازدهم: تاریخ تفصیلی دانشکده‌ی طب در دوره‌ی اول تاریخ دانشگاه
بخش دوازدهم: تاریخ تفصیلی دانشکده‌ی حقوق علوم سیاسی و اقتصادی در دوره‌ی اول تاریخی دانشگاه
بخش سیزدهم: تاریخ تفصیلی دانشکده‌ی علوم در دروه‌ی اول تاریخ دانشگاه
بخش چهاردهم: تاریخ تفصیلی دانشکده‌ی فنی در دوره‌ی اول تاریخ دانشگاه
بخش پانزدهم: تاریخ تفصیلی دانشکده‌ی کشاورزی
بخش شانزدهم: تاریخ دانشکده‌ی دامپزشکی
بخش هفدهم: تاریخچه‌ی تفصیلی دانشکده‌ی هنرهای زیبا
گزارش کتاب
اندیشه‌ی ایجاد مرکزی برای آموزش عالی در ایران و به تعبیری دیگر دانشگاه، نخستین بار با تأسیس دارالفنون در سال 1230 خورشیدی به همت میرزا تقی‌خان امیرکبیر تحقق یافت. دارالفنون گرچه توسعه یافت، اما تجربه‌ی مغتنمی پیش روی کسانی که آرزوی آشنایی ایرانیان با دانش‌های جدید و پیشرفت‌های اروپائیان در صنعت، اقتصاد، سیاست، بهداشت و کشاورزی قرار داد. با عطف به این تجربه لایحه‌ی تأسیس دانشگاه تهران تهیه و به مجلس شورای ملی تقدیم شد. این لایحه در هشتم خرداد 1313 از تصویب مجلس شورا گذشت و در 25 اسفند همان سال دانشگاه تهران رسما افتتاح گردید. تأسیس دانشگاه تهران که با آغاز آشنایی جدی ایرانیان با مغرب زمین مقارن شده بود این دانشگاه را به بستر اصلی ارتباط با تمدن جدید، مبدل کرده است. در میان نهادهای علمی - فرهنگی - آموزشی متعدد کشور، دانشگاه تهران بی تردید از جایگاهی یگانه و ممتاز و اعتباری والا برخوردار است. این اعتبار و منزلت به علت ویژگی‌های دانشگاه و نیز تعامل گسترده و پیوسته‌ی آن با جامعه و ارکان اثر گذار بر آن رو به افزایش دارد.
از تأسیس دانشگاه تهران بیش از هفتاد یا هشتاد سال می‌گذرد، مروری بر کارنامه این کهن‌ترین نهاد نوین آموزشی در ایران، نشان می‌دهد که این مرکز سترگ علمی در طول تاریخ پرافتخار خود نقش و سهم بزرگی در توسعه‌ی همه جانبه‌ی کشور ایفا نموده است. نگاهی به آمار صدها هزار نفری دانش آموختگاه دانشگاه که از استعدادهای درخشان کشور بوده و پس از فراغت از تحصیل نیز هرکدام مصدر کاری و مبدا تحولی در تاریخ معاصر ایران بوده‌اند، گواه این مدعاست. تاکنون نخبه‌ترین استعدادهای کشور توانسته‌اند در رقابتی سراسری به دانشگاه راه یابند. اینان در پی آشنایی با دستاوردهای دانش نوین بشری و با تکیه بر هوشمندی و خلاقیت خویش در کار گشودن راه‌های تازه و چشم‌اندازهای امیدآفرین برای هم میهنان خود بوده‌اند و همچنان در راه پیشرفت روز افزون کشور در عرصه‌های فنی، تجربی، اقتصادی، اجتماعی و... می‌کوشند. دانشگاه با تکیه بر این سرمایه‌های عظیم فکری، در طول حیات پی ثمر خود با تربیت افراد متخصص و با انجام طرح های پژوهشی و پروژه‌های مختلف علمی و با تقویت مبانی و بنیه‌های علمی سازمان‌های اداری و اجرای کشور، گام‌های بلندی در راه سربلندی و توسعه‌ی علمی و پژوهشی ایران برداشته است. نام دانشگاه تهران برای همه‌ی ما چیزی بیش از یک دانشگاه است. این نام برای اقشار مختلف ملت ما یادآور خاطره‌های عمیق و برجان نشسته است. این دانشگاه از سبقه‌ی علمی کشور و تلاش هزاران استاد و دانشجویان نشان دارد که به شوق ساختن آینده‌ای بهتر برای کشور، دانشگاه را از لطف وجود خود بهره‌مند کرده و به محیط آن جلوه‌ای خاص بخشیده‌اند. تأثیر دانشگاه تهران در جریان‌های علمی کشور، تولید علم، تربیت نسل آگاه و تحصیل کرده‌ی جامعه و کمک به توسعه و پیشرفت کشور، انکار ناپذیر است. در این دانشگاه، نام استادان پرآوازه‌ای می‌درخشد که در تاریخ ایران، در شمار افتخارات کشور باقی خواهد ماند. استادانی که آوازه‌ی آنان حتی از مرزهای کشور فراتر رفته و عرصه‌ی بین‌المللی علم و تحقیق را به تحسین آنان واداشته است. از سویی دیگر دانشگاه تهران نامی آشنا در عرصه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است. دانشگاهیان آگاه، سرشار از شور جوانی و شوق بیدارگری و اصلاح طلبی، با درک مسئولیت تاریخی خود هم در آگاه کردن آحاد مردم سعی بلیغ کرده و هم در مسیر حرکت‌های اجتماعی و سیاسی جامه پیشتازانه گام برداشته‌اند، لذا بسیاری از تحولات دهه‌های اخیر کشور مستقیم یا غیر مستقیم با نام این دانشگاه پیوند خورده است. پیشتازی دانشگاهیان دانشگاه تهران در مبارزات انقلاب اسلامی، پرچمداری در دوران هشت سال دفاع مقدس، عرصه‌های سازندگی و حضور فهیمانه‌ی استادان و دانشجویان در صحنه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور، از جمله ارزش‌هایی است که بر قدر، مرتبه و جایگاه این دانشگاه به عنوان یک کانون جامع علم و فرهنگ و سیاست می‌افزاید.
پدیده‌ها از تاریخ و گذشته‌ی خویش متأثرند. کاستی و نارسایی، توانایی و نیرومندی، تلخ و شیرین و خوب و بد هر پدیده در هر لحظه برآیند سرنوشت آن در پویش تاریخی خود است. آموزش عالی نیز از این قاعده بیرون نیست. اکنون آموزش عالی کشور در نقطه‌ی فعلی قرار گرفته و از سطح توسعه‌ی آن تعبیرهای مختلف می‌شود. بخش مهمی از وضعیت آن را تاریخ دانشگاه تهران رقم زده است. متاسفانه درباره‌ی تاریخ تحولات دانشگاه اطلاعات و منابع اندک است و تحلیل روندهای آن نیز عموما با دیدگاه‌های خاص انجام شده است. کتاب حاضر که به مناسبت سالگرد هفتادمین سال تأسیس دانشگاه در قالب یک طرح پژوهشی جامع، تحت عنوان تاریخ دانشگاه تهراه به انجام رسیده است، در پی ارائه‌ی کارنامه‌ی مستند این دانشگاه بدانگونه که بوده است، سعی در به تصویر کشیدن زحمات و تلاش‌هایی دارد که هزاران استاد و دانشجو و مدیران و کارکنان آن در طول 70 سال گذشته در آن سهمی داشته‌اند. اطلاعات مستند این کتاب می‌تواند پایه و مبنای محکمی در تحلیل‌های مربوط به سیر تحولات دانشگاه تهران و نقش آن در توسعه‌ی آموزش عالی و ایجاد سایر دانشگاه‌های کشور و عملکرد های مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور باشد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران