تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره صفاریان و علویان
تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره صفاریان و علویان، نوشته پروین ترکمنی آذر (متولد 1330ش)، عضو هيئت علمى و رئيس پژوهشكده تاريخ پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى و صالح پرگاری (معاصر)، محقق و نویسنده است. موضوع کلی کتاب، بررسی تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره حکومتهای مستقل صفاریان در سیستان و علویان در طبرستان است. این اثر به عنوان یک منبع اصلی برای دانشجویان رشته تاریخ تنظیم شده و سیر تاریخی این دو حکومت از آغاز تا پایان را تشریح میکند.
| تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره صفاریان و علویان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ترکمنی آذر، پروین (نويسنده) پرگاری، صالح (نویسنده) |
| ناشر | سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1378ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-959-359-6 |
| موضوع | ایران - تاریخ - صفاریان، 247 - 265ق. - ایران - تاریخ - علویان، 250 - 316ق. - ایران - اوضاع اجتماعی - قرن 4ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2ت4ت 610 DSR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
این کتاب آموزشی در دو بخش اصلی تدوین شده است که بخش اول شامل تاریخ ایران در دوره صفاریان (توسط پروین ترکمنی آذر) و هشت فصل است، و بخش دوم به تاریخ ایران در دوره علویان (توسط دکتر صالح پرگاری) میپردازد که شامل دو فصل است.
سبک نگارش
کتاب حاضر برای دانشجویان رشته تاریخ در مقطع کارشناسی بهعنوان منبع اصلی قسمتی از درس «تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران از ورود اسلام تا پایان حکومت علویان» به ارزش دو واحد تدوین شده است. [۱].
شیوه نگارش بر تحلیل تحولات چندجانبه تمرکز دارد و ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دوران موردمطالعه را در بر میگیرد. متن با استناد گسترده به منابع تاریخی و با استفاده از زیرنویسها برای ارجاعات نگاشته شده است[۲].
گزارش محتوا
بخش اول: تاریخ ایران در دوره صفاریان (پروین ترکمنی آذر)؛ این بخش با پیشگفتاری آغاز میشود که بهضرورت تدوین منابع علمی و دانشگاهی در زمینه تاریخ ایران پس از اسلام اشاره دارد و اهمیت حکومت صفاریان را در دستیابی ایران به استقلال و هویت ملی برجسته میکند[۳].
فصل نخست به توصیف وضعیت جغرافیای طبیعی و شهری سیستان میپردازد[۴] و در فصل دوم، سابقه تاریخی سیستان قبل از صفاریان و وضعیت اجتماعی آن در پیش از اسلام و دوره اسلامی بررسی میشود؛ در این دوره گروههای مذهبی و سیاسی مانند خوارج، مُطَّوِّعَه یا غازیان و عیاران نقشآفرینی میکردند[۵]. فصل سوم به ظهور یعقوب لیث صفاری، نسب و جوانی او، و چگونگی شکلگیری قدرت نظامی و سیاسیاش در سیستان اختصاص دارد[۶] و فصل چهارم توسعه قدرت یعقوب را با ذکر فتوحات او در کابل، هرات، کرمان و لشکرکشیاش به طاهریان پوشش میدهد[۷].
در فصل پنجم، روابط صفاریان با خلفای عباسی و سیاستهای یعقوب در مناطق تحت حاکمیت خلافت تحلیل میشود[۸] و فصل ششم به بررسی اندیشه سیاسی و تدابیر ملکداری یعقوب، شامل اعتقادات و تشکیلات اداری و مالی او میپردازد[۹].
فصل هفتم شامل حکومتهای پس از یعقوب، یعنی عمرو لیث و طاهریان جانشین او، و همچنین حکومتهای محلی صفاری در خراسان و سیستان است[۱۰] و در نهایت، فصل هشتم به خدمات صفاریان به فرهنگ و آبادانی ایران، شامل نقش آنها در احیای زبان فارسی، معماری و شهرسازی، و معرفی منابع و مآخذ میپردازد[۱۱].
بخش دوم: تاریخ ایران در دوره علویان (دکتر صالح پرگاری) این بخش با بررسی وضعیت جغرافیایی طبرستان و شرایط سیاسی آن منطقه تا نیمه قرن سوم هجری، شامل حاکمان محلی آن دوران مانند پادوسپانیان، آل دابویه و باوندیان آغاز میشود (فصل اول)[۱۲] و فصل دوم به نهضت علویان در طبرستان میپردازد و پیدایش نهضت، نقش یحیی بن عبدالله (صاحب دیلم)، ویژگیهای رهبری داعی کبیر و گسترش نهضت به خارج از طبرستان، و مشکلات ناشی از توسعه جنبش را تشریح میکند. در ادامه این فصل، تلاشهای علویان برای بقای نهضت، از جمله نقش داعی محمد و دشواریهای پیشرو، موردبحث قرار میگیرد. سپس نهضت دوم علویان و سامان در طبرستان و روی کار آمدن داعی ناصر کبیر و اقدامات فرهنگی و مذهبی او توضیح داده میشود. در پایان، این بخش به تداوم رهبری تهاجمی علویان، فروافتادن و زوال حکومت آنها و سقوط نهایی حکومت علویان بر طبرستان میپردازد[۱۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.