تاريخ مجموع النوادر مما جری للأوائل و الأواخر
| تاريخ مجموع النوادر مما جری للأوائل و الأواخر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | هاین، هورست (محقق)
حجیری، محمد (محقق) خزنداری، قرطای عزی (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسة الرسالة |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1426ق. = 2005م. |
| چاپ | چاپ اول |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /خ4ت2 / 38 DS |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ مجموع النوادر مما جری للأوائل و الأواخر عنوان اثری است تک جلدی به زبان عربی از شهاب‌الدین قرطای عزی خزنداری که در موضوع تاریخ اسلام به بیان حوادث سالهای 616 تا 689ق پرداخته است. اثر با تحقیق هورست‌هاین و محمد حجیری منتشر شده است. با توجه به آنچه در مقدمه کتاب گفته شده، به نظر می‌رسد این کتاب، بخشی از یک اثر و چهارمین جلد آن باشد.
ساختار
کتاب در یک جلد در قالب سال‌نگاری تألیف شده است.
گزارش محتوا
نویسنده در ابتدای این اثر متذکر می‌شود که در جلد سوم، تا اینجا بیان کرده: «سلطان ملک کامل محمد ابوالمعالی به فرنگ و حدود دمیاط رسید و آنان به مدت سه سال و چند ماه، بر آنجا حکومت کردند. همچنین آنچه بر سلطان کامل با فرنگیان گذشت و پیروزی او و برادران ملوکش بر آنان، پس از اینکه قصد کرده بود، دیار مصر را برای فرنگ ترک کرده و به یمن بگریزد. همچنین آنچه بر ملک کامل با ابن مشطوب گذشت، درحالی‌که او بزرگترین امرای مصر بود را هم ذکر کردیم؛ در آن زمان وی بزرگترین امیران دیار کُردهای مصر بود. همچنین تبعید ابن مشطوب به مشرق را هم ذکر کردیم و مشابه او ملک اشرف مظفرالدین موسی صاحب الشرق بود». این عبارات نشانگر این است که این کتاب، جزئی از یک کتاب بوده است و ظاهرا چهارمین جزء و جلد آن باشد[۱].
نویسنده سپس به سراغ بیان مطالب این جلد می‌رود و مطلب را با آغاز سال 616ق آغاز می‌کند. او در توضیح حوادث این سال می‌نویسد: [ناصرالدین ابوالمعالی مشهور به] ملک کامل، یکی از شاهان ایوبی در سرزمین مصر بوده است. وی بر تمام ملوک برادران و پسرعموهایش مقرر کرد که به مملکت و اقلیم او بیایند. این واقعه پس از حوادث خیر و شری بود که در فرنگ به وقوع پیوست. خزنداری، سپس به ذکر کارهای ملک کامل، پس از اقامت ده‌ساله‌اش بر دیار مصری و خرابی دمیاط و پیروزی وی بر فرنگ، می‌پردازد[۲].
وی سپس بیان حوادث سال 626ق را آغاز می‌کند. در این سال، ملک کامل برای گرفتن روم از سلطان سلجوقی کاملاً تجهیز شد. حوادثی که بر ملک کامل گذشته در این بخش کتاب ذکر شده است. سپس حرکت تاتارها به بلاد عراق و شرق و ظهور عهد «هلاکو» فرزند تولی‌خان فرزند چنگیزخان در ضمن حوادث سال 627ق است[۳]. پس از آن، بیان حال ملوک بنی ایوب و رسیدن به نهایت شادمانی و هجوم تاتار به سرزمین ایران و فساد و کشتار ایرانیان در ضمن حوادث 628ق است[۴].
تولد ملک صالح نجم‌الدین ایوب، جریان اختلافات و جنگ میان ملوک بنی ایوب، بازپس‌گیری بیت المقدس توسط ملک ناصر داود از فرنگ، جنگ میان خوارزمیان و ممالک اسلامی، مرگ خلیفه عباسی المستنصر بالله، شکست لشکر مسلمانان از تاتارها، ذکر فتوح عسقلان، ذکر سیره ملک افضل عبی بن سلطان صلاح‌الدین یوسف، ذکر خلفای بنی عباس، صلح میان دو پادشاه مصر و شام، فتح قلعه‌های اسماعیلیه و کشتن پادشاهشان جلال‌الدین، مصائبی که در سال 656 هجری بر بغداد رفت و حال بد آنجا، نامه هلاکو به ملک ناصر امیر حلب و به مظفّر قطز امیر مصر، بدون خلیفه ماندن مسلمانان در سال 659ق و خرابی عراق بجز موصل و ماردین و بلاد این دو جا، علت سرقت قماش ملک ظاهر بیبرس بندقداری، اختلاف تاتارها و اتفاقاتی که میان برکت و هلاکو رخ داد، فتح قلعه صفد و انطاکیه و یافا و شقیق توسط سلطان ملک ظاهر بیبرس، وفات ملک ظاهر بیبرس و جانشینی ملک سعید بن ملک ظاهر و برکناری او، مملکت سلطان ملک منصور قلاوون صالحی و محاسن آن، جریانات میان امیر فخرالدین ابن ملک مغیث با سلطان قلاوون، فتنه‌ها و جنگهای واقع در سال 678ق، ماجراهای میان امیر علم‌الدین سنجر حلبی و امیر شمس‌الدین سنقر اشقر، واقعه حمص با تاتار و آنچه در آنجا بر مسلمانان گذشت، نامه‌نگاری احمد سلطان به ملک منصور قلاوون و پاسخ سلطان ملک به وی، ذکر سبب وفات شجاع‌الدین عبدالرحمن فرستاده سلطان احمد بن ملک منصور قلاوون، آنچه در صهیون میان امیر حسام‌الدین طرنطای و سنقر اشقر واقع شد، سلطنت ملک اشرف صلاح‌الدین قلاوون، فتح طرابلس توسط سلطان ملک منصور قلاوون، وفات سلطان منصور سیف‌الدین قلاوون صالحی و مرگ سلطان ملک اشرف خلیل بن سلطان قلاوون در سال 689ق برخی از مطالب این کتاب است. در لابلای این مطالب، بسیار از محاسن سلطان منصور قلاوون صحبت به میان می‌آید و او در موارد متعددی ستوده می‌شود.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای اثر آمده و سایر فهارس فنی شامل فهرست‌های آیات قرآنی، اعلام، امت‌ها و قبایل و جماعات و طوایف و فرقه‌ها، مکانها و شهرها، کارمندان و کارها و...، قافیه‌ها، و منابع، در انتهای اثر ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.