تاريخ عمان المقتبس من كتاب كشف الغمة الجامع لأخبار الأمة
| تاريخ عمان المقتبس من كتاب كشف الغمة الجامع لأخبار الأمة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ازکوی، سرحان بن سعید (نویسنده) قيسي، عبدالمجيد حسيب (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب كشف الغمة الجامع لأخبار الأمة. برگزيده |
| ناشر | سلطنة عمان، وزارة التراث القومي و الثقافة |
| مکان نشر | عمان |
| چاپ | 4 |
| موضوع | عمان - تاريخ |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 247 /ع8 الف47012 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ عمان المقتبس من كتاب كشف الغمة الجامع لأخبار الأمة، از جمله آثار جغرافیای تاریخی بلاد، تألیف «سرحان بن سعید ازکوی عمانی» است که «عبدالمجید حسیب قیسی»، بخش تاریخ عمان آن را گزینش و با عنوان فوق منتشر کرده است.
این اثر، اولین تاریخ جامع و کاملی است که از دو قرن پیش تاکنون توسط یکی نویسنده عمانی نوشته شده و مورد استناد قرار گرفته است.[۱].
غرض اصلی نویسنده کتاب بحث از ایجاد و رشد عقاید دینی فرقه اباضیه است که اغلب مردم عمان و برخی از اهل مغرب و شمال آفریقا به آن معتقد هستند. در واقع هدف نویسنده از نگارش این کتاب دعوت به اعتقادات اباضیه و دفع شبهات از آن است؛ همان گونه که در مقدمه‌اش بر کتاب می‌نویسد: «و این کتاب را تصنیف کردم... و ظاهر آن را در قصه‌ها و اخبار و باطنش را در مذهب مختار قرار دادم... باشد که اصول مذهب (اباضیه) را بشناسند و برای اهل حق به حق اعتراف کنند»[۲].
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مؤلف و متن کتاب است. پس از مقدمه مؤلف فهرست مطالب کتاب كشف الغمة آمده است. حسیب قیسی به جهت سهولت مراجعه، کتاب را به اجزای کوچک متعددی تقسیم کرده و برای آن عناوینی را قرار داده است.[۳].
متن کتاب در نه فصل و شصت شماره عنوان‌بندی و ارائه شده است.
قیسی، تاریخ عمان را پس از نقل مطالب کتاب «كشف الغمة» با استفاده از کتاب «تاريخ عمان» نویسنده مجهول تا ابتدای قرن نوزدهم پی‌گرفته است.[۴].
گزارش محتوا
کتاب به‌لحاظ ظاهری، کتاب تاریخ است و مشتمل بر تاریخ عرب از زمان جاهلیت تا اواسط عصر عباسی است. سپس به تاریخ عمان پرداخته شده و فصولی از کتاب به آن اختصاص داده شده است. این منبع - اگر نگوییم منبع اول مورخین پس از خود بوده - از مصادر مهم و رئیسی در تاریخ عمان است.[۵].
در این کتاب، جزء خاصی از تاریخ عمان که در کتاب كشف الغمة آمده، ذکر شده است و به همین جهت «المقتبس من كتاب كشف الغمة» نامیده شده است. این جزء از کتاب اگرچه بخش کوچکی از کتاب است، اما به‌لحاظ مباحث تاریخی صرف، مهمترین مطالب کتاب است و مبالغه نیست اگر بگوییم که این جزء از كتاب کشف الغمة است که سبب شهرت کتاب و شیوع اسمش در عصر حاضر شده است.
در کتاب حاضر، به شش باب از ابواب کتاب كشف الغمة (ابواب 4، 33، 35، 36، 37 و 38) بسنده شده و آخرین فصل از کتاب «تاريخ عمان» نویسنده مجهول، به کتاب افزوده شده است.[۶].
در فصل اول کتاب، دخول ازد به عمان به رهبری مالک بن فهم ازدی و درگیری وی با مرزبان و سپاهیانش و شکست ایرانیان و انتقال اعراب به عمان بیان شده است.
در فصل دوم کتاب، مکاتبات پیامبر اسلام(ص) با اهل عمان و دعوت آنها به دین اسلام و چگونگی اسلام آوردن آنها بیان شده است. در این زمان عبدو جیفر جلندی بر عمان حکومت می‌کرده‌اند. عمروعاص تا زمان رحلت پیامبر در عمان بود و با رحلت آن حضرت به‌همراه آن دو به مدینه بازگشت و ابوبکر با نوشتن نامه‌ای به مردم عمان، عبدو جیفر را بر آنها مسلط نمود[۷].
در ادامه این فصل، اوضاع عمان در عصر اموی و عباسی با ذکر حکام این منطقه بیان شده است.
در فصل سوم کتاب، ادامه اوضاع و اتفاقات عمان در زمان حکومت بنی‌الجلندی ذکر شده است. از جمله اتفاقات این دوره، خروج اهل شیراز و هرمز بر عمان بوده است. اهل شیراز در سال 674ق، به رهبری فخرالدین احمد بن دایه و شهاب‌الدین با چهار هزاروپانصد سوار در این واقعه شرکت داشته‌اند. در سال 660ق، نیز اهالی هرمز به ریاست محمود بن احمد کوشی به سمت عمان حرکت کردند که این حادثه نیز با شکست آنها مواجه شد.
در فصول دیگر نیز اوضاع حکومتهای بنی‌نبهان، یعاربه و در انتها ظهور امام احمد بن سعید در عمان مورد مطالعه قرار گرفته است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب پس از مقدمات کتاب ذکر شده است. کتاب مشتمل بر پاورقی‌های اندکی است که بیشتر مربوط به تطبیق سال قمری و میلادی است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.