تاريخ اليهود في بلاد العرب في الجاهلية و صدر الإسلام
| تاريخ اليهود في بلاد العرب في الجاهلية و صدر الإسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ولفنسون، اسراييل (نویسنده) |
| ناشر | مطبعة الإعتماد |
| مکان نشر | مصر |
| سال نشر | 1345ق |
| موضوع | اسلام - تاريخ
غزوات يهود و عرب - تاريخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 119/7 /و8ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ اليهود في بلاد العرب في الجاهلية و صدر الإسلام، اثر ابوذؤیب اسرائیل ولفنسون، بیان و بررسی تاریخ یهودیانی است که به جزیرة العرب مهاجرت نموده و در آنجا، سکنی داشتند.
کتاب به زبان عربی و در سال 1927م، نوشته شده است.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از دکتر طه حسین و نویسنده آغاز و مطالب در نه باب، تنظیم شده است.
نویسنده در ابتدا به بیان موقعیت یهودیان در حجاز و چگونگی ظهور یهودیت در بلاد یمن پرداخته، ضمن بررسی اوضاع اجتماعی، دینی و سیاسی اعراب در بلاد حجاز، قبل از ظهور اسلام، تاریخ غزوات پیامبر(ص) با یهودیان را ذکر کرده است.
گزارش محتوا
در مقدمه طه حسین، ضمن بیان اهمیت و جایگاه این اثر، به این نکته اشاره شده است که موضوع کتاب، دارای اهمیت و اثر زیادی در تاریخ ادبی، سیاسی و دینی امت عربی بوده و شکی نیست که یهودیت، تأثیر فراوانی بر حیات عقلی و ادبی اعراب، در زمان جاهلیت، در حجاز داشته است[۱].
در مقدمه مؤلف، به اهمیت شناخت و فهم تاریخ یهود، اشاره شده است[۲].
در باب اول، موقعیت یهود در بلاد حجاز، تشریح شده است. تاریخ بنی‌اسرائیل در بلاد عرب، به دو مرحله اساسی، تقسیم می‌شود: مرحله اول، شامل حوادثی است که به نسل‌های منقرض‌شده بنی‌اسرائیل در بلاد عرب مربوط می‌شود و مرحله دوم، شامل اخبار مجموع یهودیانی است که تاریخ آن‌ها، برای فهم تاریخ جزیرة العرب، دارای اهمیت است. مرحله اول، به پایان قرن پنجم پیش از میلاد منتهی می‌شود و مرحله دوم، به اخراج آخرین طوایف یهود از جزیرة العرب، به دست عمر بن خطاب، منتهی می‌گردد[۳].
به عقیده نویسنده، بنی‌اسرائیل در مرحله نخست، در عین اینکه خدای یگانه را می‌پرستیدند، برای بعضی از اصنام نیز تقدس قایل بودند. البته طوایفی نیز وجود داشتند که فقط خدای یگانه را می‌پرستیدند، مانند طایفه کهنه و انبیا و بعضی از طبقات اشراف، ملوک و نقبایی که به رسالت موسی(ع) ایمان داشتند و پیرو شریعت او بودند[۴].
به نظر نویسنده، در ابتدای امر، تعداد موحدان در بنی‌اسرائیل بسیار اندک بود، اما به‌مرور زمان و توالی عصور، اندک‌اندک بر پیروان شریعت موسوی افزوده شده و افکار یهود برای پذیرش توحید، خاضع گردید که این امر، در ابتدای مرحله دوم از تاریخ بنی‌اسرائیل، یعنی 538ق.م، اتفاق افتاد[۵].
وی معتقد است یگانه مرجع برای شناخت اخبار بنی‌اسرائیل تا قرن پنجم پیش از میلاد، کتاب عهد قدیم است. صحف «أخبار الإيام»، درباره اولین هجرت مشهور در تاریخ بنی‌اسرائیل به بلاد، حاکی از آن است که تیره‌هایی از بنی‌شمعون با گله‌های خود به‌سوی ارض سینا در طلب چراگاه حرکت کردند، تا اینکه به سرزمین قبایل معان رسیدند و با آنان درگیر شدند و این به پیروزی بنی‌شمعون منتهی شد. وی می‌گوید: این روایت گرچه برای بحث ما ارزشمند است، ولی نمی‌توان از آن دریافت که کی بنی‌اسرائیل به جزیرة العرب کوچ کرده‌اند؛ گرچه برخی معتقدند اندکی پیش از دوره پادشاهی داوود، در حوالی سال 1000ق.م، اتفاق افتاده است[۶].
نویسنده پس از نقل اختلافات تاریخی که در این زمینه وجود دارد، به مهاجرت تعداد زیادی از یهودیان در قرن اول و دوم بعد از میلاد، به بلاد عربی و مخصوصا حجاز، اشاره کرده و معتقد است که اسباب عدیده‌ای در این امر، دخالت داشتند که برخی از آن‌ها به‌اختصار، عبارتند از:
- افزایش جمعیت یهودیان در سرزمین فلسطین، به‌گونه‌ای که باعث کمبود محل سکونت و کشاورزی شده و زندگی را در آن محل، سخت کرده و یهودیان را مجبور کرد تا به سرزمین‌های مجاور، از جمله مصر، عراق و جزیرة العرب، مهاجرت نمایند[۷].
- هجوم دولت روم در حوالی قرن اول قبل از میلاد به بلاد فلسطین و آزار و اذیتی که از جانب ایشان، به یهودیان وارد می‌شد[۸].
- خرابی‌هایی که پس از جنگ بین یهودیان و روم، در سال 70ق.م، در بلاد فلسطین به وجود آمد[۹].
نظر مورخین قدیمی پیرامون وجود قبایل اسرائیلی منقرض‌شده در جزیرة العرب، صحف عهد قدیم و حوادث بنی‌اسرائیل در جزیرة العرب، مشهورترین طوایف یهودی در بلاد عرب، گسترش زراعت، تجارت و صناعت در حجاز به‌وسیله یهودیان، سکوت منابع و مراجع یهودی از تاریخ بنی‌اسرائیل در جزیرة العرب، تشکیک مورخین غربی در بسیاری از اموری که مورخین عرب در مورد یهودیان جزیرة العرب ذکر کرده‌اند، اسامی قبایل یهودی، شیوع ربا در میان یهودیان و اعراب، صنعت ریختگری در میان یهودیان یثرب، قبله و نماز و روزه یهودیان، تخلق یهودیان به اخلاق اعراب و منزلت شعر عربی در نزد یهودیان، از جمله مطالبی هستند که در این باب بدان‌ها پرداخته شده است[۱۰].
در باب دوم، چگونگی ظهور یهودیت در بلاد یمن، توضیح داده شده است. نویسنده در این باب، ضمن اشاره به اختلاف اقوال مورخین در این زمینه، به تشریح عوامل ظهور یهودیت در بلاد یمن، پرداخته است. برخی از این عوامل، عبارتند از:
- عوامل دینی، از جمله اختلافاتی که بین مسیحیان و یهودیان اتفاق افتاد و تبلیغات وسیع دینی یهودیان[۱۱].
- عوامل سیاسی: برخی به تأثیر آشکار عامل دینی معترفند، ولی علت اصلی این شیوع را، مربوط به عوامل سیاسی می‌دانند. ایشان معتقدند پس از آنکه دولت روم شرقی، از مشکلاتی که در اقالیم خود داشت، فارغ گردید، به فکر ضمیمه کردن اطراف جزیرة العرب، به املاک و قلمرو خود افتاد، ولذا اقدام به اعزام راهبان فراوانی به بلاد اطراف، از جمله یمن نمود تا بدین وسیله، تعالیم مسیحیت را در آنجا گسترش داده و پس از آمادگی افکار و نفوس ایشان، تسلط سیاسی خود را در آنجا گسترش دهد. حکام محلی نیز وقتی متوجه این امر شدند، برای مقابله با این امر، به ترویج یهودیت پرداختند[۱۲].
- ازآنجاکه دین مسیحیت وابسته به دولت روم بود و گسترش آن، باعث فزونی قدرت روم می‌گردید، ولی یهودیت به هیچ دولتی وابسته نبود (در آن روزگار دولتی سیاسی نداشت)، ملوک حمیر، به تبلیغ یهودیت کمک کردند[۱۳].
- نزدیکی و قرب تعالیم یهودیت به فرهنگ و عادات عرب جاهلی[۱۴].
قبایل یثرب و روابط آن‌ها با یهود، اوضاع اجتماعی، دینی و سیاسی اعراب در بلاد حجاز، اندکی قبل از ظهور اسلام، مکه و یثرب در ازای حرکت اسلامی، هجرت پیامبر(ص) به یثرب، غزوه بنی‌قریظه، غزوه خیبر و اخراج یهودیان از سرزمین حجاز، از دیگر عناوینی است که در ابواب دیگر کتاب، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
وضعیت کتاب
کتاب، فاقد فهرست مطالب بوده، اما فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده، اعم از کتب عبری، عربی و انگلیسی، در انتهای آن آمده است.
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، برخی از کلمات و عبارات متن، توضیح داده شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.