تاريخ العلماء النحويين من البصریین و الکوفیین و غیرهم

تاريخ العلماء النحويين من البصریین و الکوفیین و غیرهم
پدیدآوران	تنوخی، مفضل بن محمد (نويسنده) حلو، عبدالفتاح محمد (محقق)
سال نشر	1401ق - 1981م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PJ ۶۰۶۳‬/م۷ت۲‬
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تاريخ العلماء النحويين من البصريين و الكوفيين و غيرهم، از آثار ادیب، نحوی و قاضی قرن پنجم هجری قمری، ابوالمحاسن مفضل بن محمد بن مِسعَر تنوخی معرّی (متوفای 442 یا 443ق)، است که زندگی و شخصیت علمی و آثار تعداد 95 دانشور نحوی (بصری و کوفی و...) را معرفی می‌کند. نویسنده و پژوهشگر مصری معاصر و استاد کتابداری در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه اسلامی محمد بن سعود، عبدالفتاح محمد حلو (1937-1994م)، این کتاب را تحقیق و تصحیح کرده و مقدمه‌ای ارزنده بر آن افزوده و ابوالمحاسن تنوخی معرّی و اثر حاضر را شناسانده است.

نام کتاب

• عبدالفتاح محمد حلو، برای اثر حاضر، افزون بر «تاريخ العلماء النحويين من البصريين و الكوفيين و غيرهم» که در نسخه خطی آمده، چند نام دیگر نیز ذکر کرده است: «تاريخ النحاة»، «تاريخ النحويين»، «أخبار النحويين»، «أخبار النحاة» و «طبقات النحاة».

هدف و روش

• نگارنده، 2 امر ذیل را از انگیزه‌های نگارش اثر حاضر دانسته است:

1. فقر تاریخی‌نگری به‌گونه‌ای که حتی برخی از مدعیان دانش، از مراتب و طبقات اندیشمندان خبری ندارند و از جمله شنیدم که شخصی می‌گفت: مبرد نحو را از سیبویه آموخته است (منظور نویسنده این است: کسی که اطلاعات تاریخی داشته باشد مبرد (۲۱۰-۲۸۵ق) را شاگرد سیبویه (140-180ق) نمی‌شمارد)!
2. آگاهی بر تاریخ گذشتگان و یادآوری فعالیت‌های فاضلان، باعث دلداری و تسلیت و آرامش داغ‌دیدگان و دوستان می‌شود.

ساختار و محتوا

• این اثر به معرفی نحویان می‌پردازد و نویسنده ترتیب زمانی تاریخی را مراعات نکرده است. روش قهقرایی، یعنی از حال به گذشته را نیز کامل رعایت نکرده، هرچند کتابش را با شناسایی نحویان سه‌گانه زمان خودش گشوده و با «عبدالله بن عامر» (متوفای 118ق) بسته است.

نمونه مباحث

• قاضی ابوالمحاسن تنوخی معرّی نوشته است: سال 410ق، آغاز شده و من در بغداد هستم و در این شهر 3 نفر از پیشوایان نحوی حضور دارند که پیشتاز علم نحو هستند:

1. علی بن عیسی بن فرج بن صالح ربعی (328-420ق)، مصاحب ابوعلی حسن بن احمد فارسی.
2. ابوالقاسم علی بن عبیدالله دقیقی (345-415ق)، مصاحب ابوالحسن علی بن عیسی بن علی رمّانی.
3. ابوالفتح محمد بن اشرس نیشابوری (متوفای 421ق) – ملازم دارالخلافه - و من از هر سه استفاده کرده‌ام... .

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.