تاريخ ابن يونس المصري
| تاريخ ابن يونس المصري | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صدفی، عبدالرحمن بن احمد (نویسنده) عبدالفتاح، عبدالفتاح فتحی (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | تاریخ ابن یونس المصری |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1421 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | مصر - تاریخ مصر - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | DT 76/8 /ص4ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ ابن يونس المصري تألیف ابوسعيد عبدالرحمن صدفى مصرى است.مباحث كتاب درباره تاريخ مصر مى‌باشد.
ساختار
كتاب؛ مشتمل بر دو بخش يا دو جلد است كه حاوى دو كتاب «تاريخ المصريين» و «تاريخ الغرباء» ابن يونس مى‌باشد.
گزارش محتوا
از كتاب اول در منابع متعددى با نام‌هاى متفاوتى نام برده شده است: تاريخ مصر، تاريخ المصريين، تاريخ اهل مصر، تاريخ علماء مصر و...از آنجا كه به متن كامل اين كتاب دسترسى نيست و در آنچه از اين كتاب به دست ما رسيده است، نيز مقدمه‌اى وجود ندارد كه طى آن مؤلف هدف خود از نگارش اين كتاب را بيان كند، دچار مشكل مى‌شويم، از طرف ديگر ما ناگزيريم، روش مؤلف را در تراجمى كه در اثر خود ذكر كرده است، دريابيم. از اين رو آنچه را كه از باقيماندۀ اين اثر دربارۀ محتواى كتاب و هدف مؤلف از نگارش آن دريافته‌ايم، به شرح ذيل بيان مى‌كنيم: مؤلف در اين اثر به ترجمه صحابه‌اى كه به مصر داخل شده و شاهد فتح مصر توسط سپاه اسلام بوده‌اند، كسانى كه در مصر زاده شده‌اند، ولو اصالتا مصرى نبوده باشند، كسانى كه از مصر خارج شده و در نقطه‌اى ديگر سكنى گزيده‌اند، كسانى كه داراى نژاد قبطى بوده و اسلامشان اثبات شده، يا داراى نژاد رومى بوده‌اند، كسانى كه زمان پيامبر اكرم(ص) را درك كرده‌اند يا كسانى كه هيچ‌گونه مصاحبتى با ايشان نداشته‌اند و غيره مى‌پردازد.
دربارۀ كتاب دوم؛ يعنى «تاريخ الغرباء» نيز آنچه را دربارۀ «تاريخ المصريين»گفتيم مى‌توان اظهار داشت. از اين كتاب نيز در منابع و مصادر مختلف با عناوين متفاوتى نام برده شده است؛ همچون: تاريخ الغرباء، الغرباء الذين قدموا مصر و تاريخ مصر المختص بالغرباء.
دربارۀ موضوع اين كتاب هم «روزنتال» معتقد است: هدف ابن يونس از تأليف اين كتاب بيان شرح حال دانشمندانى بوده است كه در مصر تولد نيافته‌اند و لكن از نقاط ديگر بدان جا هجرت كرده و به تحصيل علم و زندگانى پرداخته‌اند.
به نظر محقق كتاب هدف ابن يونس از تأليف اين اثر معرفى و ترجمه كسانى از غير صحابه كه براى دانش‌اندوزى يا انجام كار مهمّى يا عهده‌دارى منصبى به مصر آمده‌اند، چه در همانجا از دنيا رفته باشند يا از آنجا خارج شده باشند، مى‌باشد. همچنين شرح حال كسانى كه مصرى بودن آنها ثابت نشده، در اين كتاب آمده است.
لازم به ذكر است، متن اين دو كتاب از لابلاى منابعى كه از ابن يونس مطالبى را اقتباس كرده و در آثار خود گنجانده‌اند، گردآورى شده و الا متن و نسخه اصلى آنها مفقود است.
ويژگى‌ها
تراجمى كه در اين دو كتاب آمده، از ويژگى‌هاى عمومى ذيل برخوردار مى‌باشند:
- كوتاه و مختصر بودن ترجمه‌ها به همراه تمركز شديد مؤلف نسبت به هر يك از صاحبان تراجم.
- اهتمام نویسنده به آشكار ساختن جنبه‌هاى حديثى در ترجمه اشخاص فلذا غلبه ترجمه محدّثين بر ساير تراجم.
- اين كتاب بيشتر به شرح حال صحابه، ولاة، قضاة، امراء و فرماندهان و شهدا پرداخته و از اديبان و مورخان كمتر نام برده است.
- نویسنده اهتمام فراوانى نسبت به ذكر أسناد روايات و احيانا يادكرد موارد آنها و نيز ثبت تاريخ وفات بسيارى از اصحاب تراجم دارد.
وضعیت کتاب
چنانكه در بخش معرفى كتاب يادآور شديم، متن اصلى اين دو كتاب مفقود شده و در دسترس نيست و آنچه تحت عنوان «تاريخ ابن يونس المصرى» در اختيار خوانندگان قرار گرفته، از لابلاى منابع ديگرى كه از كتاب ابن يونس اقتباس كرده‌اند، جمع‌آورى شده است. بنابراین بحث از نسخ خطى كتاب منتفى خواهد بود. و نسخه حاضر مجموعۀ آن مطالب است كه توسط دكتر عبدالفتاح فتحي عبدالفتاح، استاد بخش تاريخ اسلام و تمدن اسلامى دانشكدۀ دارالعلوم دانشگاه قاهره فراهم آمده و مورد تحقيق و پژوهش قرار گرفته و فهارس فنى براى آن تهيه شده است.اين نسخه در دو جلد، جلد اول: «تاريخ المصريين» در 728 صفحه و جلد دوم: «تاريخ الغرباء» در 568 صفحه براى بار نخست در سال 1421 ه2000/م توسط «دارالكتب العلمية» بيروت چاپ و منتشر شده است.
منابع مقاله
- جلد دوم تاريخ ابن يونس(تاريخ الغرباء)، ص267 - 423.
- بروكلمان، كارل، تاريخ الادب العربى، ج 3، ص81.