بیرم خامس، محمد مصطفی
| نام | محمد مصطفی بیرم الخامس |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | مصطفی |
| متولد | 1840م |
| محل تولد | تونس |
| رحلت | 1889م |
| اساتید | سالم بوحاجب |
| برخی آثار | صفوة الإعتبار بمستودع الأمصار و الأقطار |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03278AUTHORCODE |
محمد بن مصطفی بیرم الخامس (1840-1889م)، روزنامه‌نگار تونسی که به مطالباتش برای تجدید و اصلاح دینی و فعالیت در برابر اشغال فرانسه مشهور بود. «صفوة الاعتبار بمستودع الأمصار و الأقطار» از جمله آثار اوست.
تولد و رشد
محمد بن مصطفی بیرم الخامس در سال 1840م، در تونس به دنیا آمد و در آنجا بزرگ شد. او منسوب به خانواده مشهور بیرمیه است که پدربزرگ آنها با لشکرهای ارتش عثمانی به رهبری سنان پاشا برای اخراج اسپانیایی‌ها به آنجا آمد.
تحصیل و اساتید
بیرم الخامس نزد علما و شیوخ مسجد زیتونه، مانند سالم بوحاجب و محمد الطاهر بن عاشور شاگردی کرد.
جهت‌گیری فکری
او به تفکر باز و مدرن متمایز بود و از حالت جمودی که ملت در آن به سر می‌برد انتقاد می‌کرد. او علاقه فراوانی به تحقق اصلاحات سیاسی داشت.
وی خواستار پذیرش اصول اصلاحات، پایبندی به اصالت و آزاد‌اندیشی هم‌زمان و خواستار حاکمیت بر اساس مشورت و عدالت بود.
شغل و مسئولیت
- مدیریت اوقاف، در سال 1874م؛
- مدیریت چاپخانه رسمی و سازمان‌دهی کتابخانه عبدلیه؛
- ریاست مدرسه عنقیه در تونس، در سال 1861م؛
- تدریس در جامع زیتونیه در سال 1870م؛
- سردبیری نشریه تونسی رائد.
تجربه تبلیغاتی و سیاسی
بیرم الخامس پس از فراگیری دانش از اساتید مسجد زیتونه در تونس، به نوسازی و احیای فکر دینی و اصلاحات سیاسی اهتمام ورزید. در همان زمان حضور چشمگیری در ادبیات و مطبوعات به ثبت رساند و با اشغالگری فرانسه مخالفت کرد. بیرم الخامس به‌عنوان یکی از پیش‌گامان تفکر اسلامی و یکی از مهم‌ترین مدافعان عناصر اساسی هویت عربی، از جمله تاریخ، زبان، دین و ارزش‌ها توصیف می‌شود.
بیرم الخامس روشنفکران تونسی را به فداکاری و استواری در برابر ظلم و ستم فراخواند و از افکار شیخ محمد عبده - از طریق مجالست با او و مقالاتش که در مجله «العروة الوثقی» منتشر می‌شد و مکاتبات و سخنرانی‌هایش که در خلدونیه در خلال بازدیدش از تونس ایراد کرد - تأثیر پذیرفت. بیرم الخامس از اولین اعضای مؤسس جمعیت العروة الوثقی در تونس بود.
وی از تعدادی از کشورهای اروپایی بازدید کرد و از پیشرفت در آنها تحت تأثیر قرار گرفت و به سازمان‌دهی آموزش در مدرسه صادقیه کمک کرد. وی همچنین به اصلاح آموزش در مسجد زیتونه یاری رساند و مشتاق دستیابی به یک رنسانس علمی در تونس بود.
مخالفت وی با اشغالگری فرانسه، او را مجبور به مهاجرت کرد؛ بنابراین مجبور شد در سال 1879 به مصر برود و از آنجا به سوریه کوچ کند و از استانبول دیدار نماید. او هنگامی که دیگر از بازگشت به تونس ناامید شد، دوباره به مصر سفر کرد و در آنجا آرام گرفت.
پس از انقلاب و جنبش عرابی در مصر در سال 1984م، بیرم الخامس در اسکندریه اقامت گزید و روزنامه «الأعلام المصرية» را تأسیس کرد و مسئولیت‌های زیادی در مصر به او واگذار شد.
وی مقالات زیادی را در روزنامه خود نوشت و همچنین مقالاتی را در مجله ترکی «الجوائب» و مجله مصری «الوقائع» منتشر کرد. بیرم الخامس علاوه بر این، در محافل ادبی نیز شرکت می‌کرد. وی در شعر، پیرو پیشینیان، هم در معنا و هم در اسلوب، بود و درون‌مایه بیشتر اشعار او میهن‌پرستی، حکمت، مرثیه و مدح است.
وفات
او در سال 1889م، در قاهره درگذشت و در جوار حرم امام شافعی به خاک سپرده شد.
آثار
- صفوة الاعتبار بمستودع الأمصار و الأقطار (مجموعه‌ای پنج‌قسمتی، مشتمل بر شرح سفر وی به اروپا، مصر، شام و حجاز و بیان زندگی اجتماعی و سیاسی در تونس و الجزایر)؛
- سكنی دارالحرب؛
- عقد الدر و المرجان في سلاطين آل عثمان؛
- التحقيق في مسألة الرقيق؛
- مختصر في العروض[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: پایگاه اینترنتی الجزيرة
منابع مقاله
پایگاه اینترنتی الجزيرة، بيرم الخامس... دروب الفكر و الصحافة و النضال