بنمایههای دینی ایران باستان در شاهنامه
بنمایههای دینی ایران باستان در شاهنامه تألیف کلثوم غضنفری (متولد ۱۳۵۸ش)؛ کتابی است که به بررسی جامع بازتاب باورها، آیینها و عناصر دین زردشتی در شاهنامه فردوسی میپردازد. این پژوهش درصدد است با اتکا به شواهد و اسناد زردشتی، به سؤالات و ابهامات مربوط به کیفیت بازتاب این دین در شاهنامه پاسخ گوید و میزان تطابق اطلاعات فردوسی با واقعیتهای زردشتی، فرآیند تطبیق این عناصر با حساسیتهای اسلامی دوران شاعر، و مواردی که اطلاعات او نادرست است را تحلیل کند.
| بنمایههای دینی ایران باستان در شاهنامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غضنفری، کلثوم (نویسنده) |
| ناشر | دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1393 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-964-03-6727-8 |
| موضوع | فردوسی، ابوالقاسم، ۳۲۹-۴۱۶؟ق. شاهنامه -- نقد و تفسیر -- دین در ادبیات -- ادبیات فارسی و اوستا -- دیوشناسی زردشتی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR ۴۴۹۵/غ۶ب۸ ۱۳۹۷ |
ساختار
این کتاب در شش فصل اصلی و یک مقدمه تنظیم شده است.
گزارش کتاب
کتاب با مقدمهای آغاز میشود که در آن هدف اصلی پژوهش، یعنی بررسی کامل متن شاهنامه بر اساس اسناد زردشتی و تحلیل چگونگی بازتاب این دین در اثر فردوسی، به وضوح بیان شده است. نویسنده به این مسئله کلیدی میپردازد که اگرچه فردوسی ظهور زردشت را در دوره گشتاسب کیانی میداند، اما در توصیف باورها و آیینها تفاوتی بین دوران پیشازردشتی و زردشتی قائل نمیشود و دین زردشتی را به عنوان مذهب رسمی تمام ادوار پیش از اسلام معرفی میکند.
فصل اول: فردوسی و شاهنامه به ارائه اطلاعات کلی درباره سراینده شاهنامه، شخصیت، مذهب و مسئله انتساب داستان ظهور زردشت به او اختصاص یافته است. در بخش پایانی این فصل، منابع مورد استفاده فردوسی برای سرودن حماسه خود بررسی شده است.
فصل دوم: ظهور زردشت به تحلیل چگونگی پذیرش دین زردشت توسط گشتاسب و جنگ مذهبی ایران و توران که در پی آن رخ داد، میپردازد. در این فصل، توصیفات شاهنامه با روایات باقیمانده زردشتی مقایسه شده و مباحثی مانند اوستا در شاهنامه و اصطلاحات کلیدی مانند دین به و دین پاک مورد تحلیل قرار گرفته است.
فصل سوم: باورهای زردشتی و فصل چهارم: آیینهای زردشتی هسته اصلی این پژوهش را تشکیل میدهند. در این دو فصل، تمامی باورها (مانند مباحث دیوشناسی) و آیینهای منعکس شده در شاهنامه، بدون تفکیک دورههای پیشازردشتی و زردشتی، به طور کامل بررسی و تحلیل شدهاند.
فصل پنجم: شخصیتهای زردشتی در شاهنامه به تحلیل حوادث و نکات مرتبط با شخصیتهای مهم شاهنامه در سایه منابع زردشتی باقیمانده اختصاص دارد.
فصل ششم: دیگر عناصر زردشتی شاهنامه به تحلیل عناصر پراکنده دیگری که ریشه در سنت زردشتی دارند، میپردازد. نویسنده در سرتاسر کتاب از شاهنامه تصحیح جلال خالقی مطلق به عنوان متن اصلی استفاده کرده و یافتههای خود را بر اساس مقایسه با متون کهن زردشتی ارائه میدهد. این کتاب با بررسی دقیق و روشمند، منبعی ارزشمند برای درک عمیقتر جهانبینی حاکم بر شاهنامه و تعامل پیچیده بین سنت ایرانی و اسلامی در این اثر حماسی به شمار میآید.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات