بنمایههای اساطیری در گرشاسبنامه اسدی طوسی (همراه با متن گرشاسبنامه)
| بنمایههای اساطیری در گرشاسبنامۀ اسدی طوسی (همراه با متن گرشاسبنامه) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زمانی، محبوبه (نویسنده) |
| ناشر | سبکباران |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1393 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-600-7338-01-8 |
| موضوع | اسطوره در ادبیات فارسی -- گرشاسبنامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
بنمایههای اساطیری در گرشاسبنامۀ اسدی طوسی (همراه با متن گرشاسبنامه) تألیف محبوبه زمانی؛ کتابی است که به بررسی و بازکاوی بنمایههای اساطیری در گرشاسبنامه اسدی طوسی میپردازد. این اثر جستاری است در زمینه شناخت اسطوره و بنمایههای اسطورهای ایرانی در دوران زرتشت و پیش از آن که با تعاریف جامع و مبسوطی از اسطوره و نمونههایی از آثار مربوط به اسطورههای ایرانی همراه شده است. نویسنده در این کتاب نشان میدهد که گرشاسبنامه را میتوان اقیانوس بیکرانی از اسطوره دانست که در ضمن پیدایی و آشکاری، رازآلود مینماید. این اثر به تحلیل بنمایههای مختلف اساطیری از جمله آفرینش، چهرههای نمادین، موجودات اساطیری، طبیعت، مکانهای اساطیری، ابزارهای شگفت و باورها و آیینهای اساطیری میپردازد و در پایان نیز متن کامل گرشاسبنامه را ارائه میدهد.
ساختار
این کتاب در بخشهای متعدد شامل مباحث نظری و تحلیل بنمایههای اساطیری سامان یافته است.
گزارش کتاب
کتاب «بنمایههای اساطیری در گرشاسبنامۀ اسدی طوسی (همراه با متن گرشاسبنامه)» اثر محبوبه زمانی، پژوهشی عمیق و دقیق در زمینه اسطورهشناسی و تحلیل بنمایههای اساطیری در یکی از مهمترین آثار حماسی فارسی است. نویسنده در این اثر کوشیده است تا با نگاهی موشکافانه به بررسی و بازکاوی اسطورههای موجود در گرشاسبنامه بپردازد.
در بخش نخست کتاب، به تعریف و مفهوم اسطوره پرداخته شده و خاستگاه اسطورهها، کارکرد آنها، دگرگونی اسطورهها در پیوند با کارکردشان، اسطورهشناسی و دیدگاههای گوناگون دربارۀ آن، اسطوره در پیوند با تاریخ، اسطوره و زمان، پیوند و جداگانگی اسطوره و حماسه، و جداگانگی اسطوره با قصه و افسانه مورد بحث قرار گرفته است. همچنین ریشۀ لغوی اسطوره، پیدایش آثار حماسی و اسطورهای در ایران و بنمایههای اسطورههای ایرانی بررسی شده است.
نویسنده در تحلیل گرشاسبنامه نشان میدهد که این اثر گرانسنگ را میتوان اقیانوس بیکرانی از اسطوره دانست. گرشاسب جوان گیسوَر به دست از بزرگترین قهرمانان اژدهاکش ایران باستان است که نیاکان وی در گرشاسبنامه معرفی شدهاند: جمشید پدر تور، پدر شیدسپ، پدر طورگ، پدر شم، پدر اثرط، پدر گرشاسب.
یکی از بنیادیترین بنمایههای اساطیری در گرشاسبنامه، بنمایۀ آفرینش است که نخستین گفتار اسدی در این اثر به شمار میرود. نویسنده نشان میدهد که اسدی طوسی دیدگاهی توحیدی نسبت به آفرینش داشته و همانند آفرینش در اسلام باور داشته که خلقت زمین و آسمان و هرچه میان آنهاست، به امر پروردگار و قدرت لایزالش هستی یافته است.
چهرههای نمادین از دیگر بنمایههای مهم گرشاسبنامه هستند که شاه و قهرمان (پهلوان) دو رکن اصلی آن محسوب میشوند. در این بخش، شخصیتهایی مانند جمشید، ضحاک، فریدون، گرشاسب، نریمان و سام مورد تحلیل قرار گرفتهاند.
بخش سوم کتاب به بررسی موجودات اساطیری اختصاص دارد که شامل موجودات فراطبیعی مانند دیو و پری، و جانوران نمادین مانند اژدها، اسب، ققنوس و شگفتچهرگان و انسان میشود.
بنمایههای طبیعت و رستنیها که نشان از باورهای کهن آریاییان دارد، در بخش چهارم بررسی شده است. برجستهترین نمودگاری این بنمایه، درخت کیهانی است که نمونههایی مانند درخت واقواق، درخت هدکیر و درختی که هفتگونه بارش بود در این بخش تحلیل شدهاند.
فضاها و مکانهای اساطیری نیز از دیگر موضوعات مهم این کتاب است. گرشاسب در سفرهای خود به جزیرههای بسیار با شگفتیهای مختلفی روبرو میشود که هر یک دارای ویژگیهای اساطیری خاص خود هستند.
از مهمترین باورهای اساطیری در گرشاسبنامه، باورهای زروانی و بنیادیترین نمود آن یعنی حاکمیت تقدیر است که در بخش بنمایۀ باورها و آیینهای اساطیری بدان پرداخته شده است. همچنین آیینهایی مانند جشن مهرگان، آیین سوگند و آیین خوابگذاری و پیشگویی مورد بررسی قرار گرفتهاند.
در پایان کتاب، متن کامل گرشاسبنامه ارائه شده که به خواننده امکان میدهد تحلیلهای ارائه شده را با متن اصلی مقایسه کند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات