بغية الطالب في شرح المكاسب

‏بغية الطالب في شرح المکاسب
پدیدآوران	اشکوری گیلانی نجفی، سید ابوالقاسم بن معصوم (شارح) انصاري، مرتضي بن محمدامين (نويسنده) سنان، حلمي (محقق)
عنوان‌های دیگر	المکاسب. شرح
ناشر	أنوار الهدي
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1422ق , مجلد2: 1422ق , مجلد3: 1422ق ,
شابک	‎964-6223-54-0
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، شرح المکاسب (ابهام‌ زدایی) را ببینید.

بغية الطالب في شرح المكاسب، اثر سید ابوالقاسم اشکوری، کتابی است سه جلدی به زبان عربی با موضوع فقه استدلالی جعفری. این اثر در شرح مکاسب شیخ انصاری که از دروس رسمی حوزه علمیه است، نوشته شده. کتاب به تحقیق شیخ حلمی سنان رسیده است.

نویسنده، مطالب این کتاب را به سه بخش تقسیم کرده است. بخش اول (جلد اول) را از کتاب بیع شروع کرده و در مبحث بیع نصف الدار به پایان رسانده (پایان این بخش از کتاب در سال 1314ق) صورت گرفته است. در بخش دوم (جلد دوم) از بحث «من باع ما يقبل التملك مع ما لا يقبله»، شروع می‌شود و به مسئله احتکار و احکام محتکر ختم می‌گردد. نویسنده، در سال 1308ق، مباحث این بخش را به پایان برده است. بخش سوم (جلد سوم)، از مباحث خیار و اقسام خیار شروع می‌شود و به مسئله تعارض مقومین ختم می‌گردد. نویسنده، این بخش را در نهم ماه رمضان 1312ق، به پایان رسانده و استنساخ اول آن در چهاردهم ذی‌القعده 1314ريال، پایان یافته و در سال 1322ق،‍ به‌صورت سنگی چاپ شده است.

دو نفر در زمان‌های متفاوت این کتاب را استنساخ کرده‌اند که اولینشان محمدحسین گلپایگانی بوده و دومینشان شیخ علی‌نقی گیلانی. محقق کتاب، بر یک نسخه خطی از آن اعتماد کرده و به نسخه دیگری (اعم از خطی یا منسوخ) دست نیافته؛ البته نسخه کتابخانه امام رضا(ع) را هم دیده که آن‌هم تماما با نسخه موجود در نزدش، مطابقت داشته است. گویا نویسنده وعده داده بوده که مباحث شروط را هم کامل کند که اجل مهلتش نداده است.

از جمله کارهای محقق در کتاب موارد زیر است:

1. عبارت‌بندی مناسب مطالب کتاب؛
2. تخریج متن کلام شیخ انصاری از دو نسخه مکاسب چاپ سنگی و چاپی توسط لجنه مؤتمر شیخ انصاری و رمزگذاری آن با کلمه «مطبوع»؛
3. تخریج مصادر اقوالی که شارح در اثنای شرح، به آنها ارجاع داده است (اعم از کتاب‌های خطی و چاپی)؛
4. تعلیقه بر برخی از مواردی که نیازمند توضیح بیشتر بوده یا محل اختلاف و اشکال میان علما بوده است، به مقدار ضرورت؛
5. تصحیح ضمایر مذکری که باید مؤنث می‌بودند و بالعکس در برخی کلمات، در موارد نیاز به این کار، به جهت رفع شذوذ در عبارت؛
6. نام‌گذاری و عنوان‌گذاری مطالب کتاب به جهت تسهیل دستیابی خواننده به آن؛
7. در کتاب موارد زیادی وجود دارد که مؤلف، در شرح عبارات از حاشیه استادش میرزای رشتی بر مکاسب استفاده کرده است و ازآن‌رو که آن حاشیه نزد محقق، موجود نبوده، برای ارجاع این موارد به کتاب‌های دیگر میرزای رشتی مراجعه کرده؛ به‌ویژه، در مواردی که از استادش نقل کرده و عین متن در آن کتاب‌ها هست. این موارد در دو جلد اول و دوم کتاب، بیشتر به چشم می‌خورد، ولی در مواردی که وی در آنها به مطالب میرزای رشتی در کتاب‌هایی که در دست داشته، دست نیافته، طبعا تخریجی صورت نپذیرفته است.

خود شارح در ابتدای کتاب پس از حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبر اکرم(ص) و خاندان پاک ایشان و لعنت بر دشمنانشان، می‌نویسد: «پس بنده گناهکار ابن معصوم حسینی ابوالقاسم که اصالتا اشکوری است و به‌لحاظ مسکن و ان‌شاءالله مدفن، غروی، می‌گوید: پس از فراغت از تألیف «جواهر العقول في شرح فرائد الأصول»، به ذهنم رسید که کتاب مکاسب شیخ اعظم مرتضی انصاری را شرح کنم؛ زیرا این کتاب نیز مانند فرائد کتابی است عجیب و شرح کردن چنین کتابی به دست همچون منی که بضاعتم کم است و مبتلا به نوائب زمان هستم، از عجیب‌ترین عجایب است، ولی بااین‌حال امیدم به خداوند است که درخواست مرا رد نکند و لباس ناامیدی و یأس بر من نپوشاند؛ زیرا اوست خدای بخشنده‌ای که سائلش را رد نمی‌کند و امیدوار به رحمتش را ناامید نمی‌گرداند. این کتاب را «بغية الطالب في حاشية المكاسب» نامیدم.

شرح مطالب کتاب، به این شکل است که بخشی از عبارت مرحوم شیخ انصاری در ابتدای هر قسمت به‌صورت «قوله: (... إلخ) ذکر و شماره‌گذاری شده و در ذیل آن شرحش آمده است؛ مثلا در شماره 1 گفته: «قوله: (مبادلة مال بمال... إلخ)» و در زیر آن با عبارات «ما ذكره اللغويون كأكثر تعاريف الفقهاء «مثل تميلك عين بعوض» و «نقل الملك من مالك إلی غيره» و «انتقال عين مملوكة من شخص إلی غيره» و نحوها، إنما هو تعريف للبيع باللازم و العنوان الثانوي كما سننبه عليه إن‌شاء‌الله تعالی...»، به شرح آن پرداخته است. این روال تا پایان کتاب، ادامه دارد.

عبارات شارح، روان و گویا است.

صفحات 14 و 15، حاوی تصاویر نسخ خطی کتاب است.

منابع مقاله

مقدمات‌ و متن کتاب.

وابسته‌ها

المكاسب (طبع قدیم)