بزم آوردی ديگر

بزم آوردی دیگر، اثر عباس زریاب خویی (۱۲۹۷- ۱۳۷۳ش)، مورخ، ادیب، مترجم و نسخه‌شناس است. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و نوشته‌های منتخب دکتر عباس زریاب خویی است که در حوزه‌های مختلف فرهنگ و تمدن ایران و اسلام گردآوری و تدوین شده است.

بزم آوردی ديگر
پدیدآوران	زریاب خویی، عباس (نويسنده) سجادی، محمد صادق (اهتمام)
ناشر	مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1385ش
چاپ	1
شابک	‎964-7025-37-8
موضوع	ایران - تاریخ - مقاله‎ها و خطابه‎ها - مقاله‎های فارسی - قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ر‎‏86‎‏ ‎‏ب‎‏4 8076 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

پیشگفتار کاظم بجنوردی، پیشگفتار صادق سجادی، مقدمه‌ای در رثای عباس زریاب خویی از احمد تفضلی متن اصلی شامل هفت بخش‌( ایران پیش از اسلام، مباحث تاریخی، شعر و ادب و لغت، ترجمه‌ها، علم و اندیشه، نقد و معرفی کتاب و گوناگون) ساختار کتاب را تشکیل داده است.

گزارش محتوا

پس از پیشگفتار کاظم موسوی بجنوردی در باره نویسنده و کتاب حاضر، پیشگفتار صادق سجادی درباره کتاب و محتوای آن آمده است. در ادامه نوشته‌ای کوتاه از احمد تفضلی در رثای نویسنده و اشاره به برخی فضایل علمی و اخلاقی وی آمده، سپس متن مقالات و نوشته‌های نویسنده آغاز می‌گردد. .

بخش اول به ایران پیش از اسلام اختصاص یافته و مشتمل بر دو مقاله تاریخی است. نخست «ساسانیان» که به صورت مقاله‌ای بلند در این دفتر منتشر می‌شود، اصلاً رساله‌ای بوده است به سفارش دانشگاه آزاد (پیش از انقلاب) نوشته و توسط همان دانشگاه چاپ شده بوده است. چون رساله‌ای است موجز و محققانه و پرفایده و البته کمیاب، در این دفتر به چاپ رسیده است. در پی آن مقاله‌ای زیر عنوان «افسانه فتح ‌الحضر در منابع عربی و شاهنامه» آمده و استاد زریاب پس از شرح مختصری درباره الحضر، به داستان فتح الحضر به دست اردشیر ساسانی در منابع عصر اسلامی پرداخته و آن روایات را با آنچه در شاهنامه آمده مقایسه کرده، و درباره شباهت آن با افسانه یونانی نیسوس و اسکولا به نظر نولدکه سخن گفته است.

بخش دوم که به مباحث تاریخی اختصاص یافته با مقاله‌ای تحقیقی درباره «سازمان اداری ایران در زمان حکومت ایلخانان» که از ادوار مهم دیوانسالاری و اداری ایران به شمار می‌رود، آغاز شده است. در این مقاله به مطالبی چون شیوه تعیین سلطنت، مقامات لشکری و کشوری، فرمان‌ها و نامه‌های تقسیمات کشوری، قانونگذاری، سکه و عیار طلا و نقره، اوزان و مقادیر، قضاوت، و اصلاحات غازان خان پرداخته شده و تصویری موجز اما جامع از ساختار اداری و سیاسی این دوره ارائه شده است. نویسنده در مقاله بعدی زیر عنوان «سه نکته درباره رشیدالدین فضل‌الله» کوشیده تا نشان دهد که اتهاماتی که دشمنان خواجه بر دین و سیاست او وارد ساخته‌اند، همه از روی غرض‌ورزی و نتیجه نیرنگ‌بازیهای رقیبانش بوده است. آنگاه «داستان کشته شدن مجدالدین بغدادی»، عارف مشهور قرن ٦ ق، که در برگ آخر یک دستنویس کتاب فصل‌الخطاب فی المحاضرات از محمد بن محمد حافظی بخاری نقشبندی آمده و به گفته نویسنده این واقعه در هیچ منبع دیگری به این کیفیت دیده نشده، موضوع مقاله بعدی است. همچنین در این بخش، مقاله «فردوسی و طبری» آمده که اثری محققانه درباره دیدگاه‌ههای تاریخنگانه طبری و فردوسی و انگیزه‌های آن دو در تألیف و ساختن حماسه بزرگ ملی است.

بخش سوم درباره شعر و ادب و لغت، با مقاله‌ای تحت عنوان «قصیده‌ای ناتمام منسوب به ابن سینا به نام حیّ بن یقطان» (غیر از رساله مشهور حی بن یقطان از همدانی) آغاز شده است. این مقاله که در یک مجموعه خطی آمده در اینجا اجمالاً مورد بررسی و شرح قرار گرفته است. آنگاه مقاله کوتاهی آمده درباره «صاحب بن عبّاد»، وزیر نامدار بویهیان ری و اصفهان، از کتاب «مثالب الوزیرین ابو حیان توحیدی» که در قدح و هجو صاحب و ابن العمید نوشته بوده است. «در معنی دو بیت از حافظ» عنوان مقاله‌ای دیگر است، سخت خواندنی، در پاسخ به ایرادی که کسی بر شرح و معنایی که استاد برای دو بیت از حافظ ارائه داده، وارد ساخته است. پس از آن، مقاله «در استعمال گمان» در واقع تبیین مجدّد و دقیق‌تری از موضوع خطابه‌ای است که گویا نویسنده درباره مفهوم گمان و کاربرد نادرست ترکیب «بی‌گمان» به جای «شک» ایراد کرده و کسی بر آن ایراد گرفته بوده و او در این مقاله آن ایراد را پاسخ داده است.

در بخش چهارم «ترجمه‌ها»، نخست بخشی از کتاب دریای جان اثر هلموت ریتر آمده است که به قلم نویسنده به فارسی ترجمه شده؛ و آنگاه مقاله‌ای زیر عنوان «خوارزم قدیم»، نوشته س. پ. تولستو، باستان‌شناس روس، هم به ترجمه درآمده آمده است.

بخش پنجم زیر عنوان «علم و اندیشه» مشتمل بر دو مقاله است. یکی «پارادوکـس‌های نظّام» یعنی بررسی آن دسته از آراء و نظرات کلامی ابراهیم بن اسحاق بن سیّار معتزلی، مشهور به نظّام، که با آراء و عقاید عموم متکلمان مخالف است. این مقاله محققانه از جمله نمونه‌هایی است که تبحّر نویسنده را در تاریخ اندیشه عقلی- کلامی در تمدن و فرهنگ اسلامی نشان می‌دهد. دوم مقاله «مناظره‌ای کوتاه درباره احکام نجوم» مشتمل بر مباحثه و مناظره میان فخرالدین رازی و شرف‌الدین مسعودی است که نویسنده آن را به اقرب احتمال، همان شرف‌الدین مسعودی صاحب کتاب جهان‌نامه دانسته‌ است.

بخش ششم این مجموعه یعنی «نقد و معرفی کتاب»، شامل شش مقاله است: «ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان»، که نگاهی است به کتابی مشهور با همین عنوان از نولدکه به ترجمه زریاب خوبی؛ معرفی و بررسی اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید؛ تصحیح دکتر ذبیح‌الله صفا که نویسنده در آن ضبط صحیح چند کلمه و معانی آنها را یادآور شده است؛ بررسی و معرفی رساله مخارج الحروف یا اسباب حدوث الحروف، تصنیف شیخ الرئیس ابوعلی بن سینا؛ به تصحیح و ترجمه فارسی پرویز ناتل خانلری؛ معرفی و نقد و تذکار چند نکته مهم درباره جلد اول تاریخ ادبیات در ایران نوشته ذبیح‌الله صفا؛ بررسی و نقد ترجمه تفسیر طبری به تصحیح حبیب یغمایی، که نویسنده در آن بنا به دلایل و شواهدی، این ترجمه را غیر از اصل عربی تفسیر طبری دانسته و در عین حال قدمت و اهمیت آن را به لحاظ زبان فارسی تأیید کرده است و سرانجام معرفی، بررسی و ذکر نکات محققانه درباره سندی که «سوگندنامه جهان پهلوان» خوانده شده و در زمره مجموعه‌ای کهن از منشآت و فرمان‌ها به نام «المختارات من الرسایل» است.

بخش هفتم با عنوان گوناگون به مطالب گوناگون از زریاب خویی یا درباره او اختصاص یافته است. دو مصاحبه، یکی درباره شاهنامه حکیم طوس و دیگری درباره تاریخ و تاریخنگاری؛ پاسخ به پرسش‌هایی درباره ریشه و معنی چند واژه؛ سخنرانی استاد درباره فضایل و اوصاف محمد معین که در مجلس یادبود او ایراد شده؛ یک مقاله درباره فریتز ولف و تحقیقات او در زبانهای ایرانی، ترجمه اوستا و خاصه تدوین فرهنگ شاهنامه فردوسی در این بخش آمده است. «زندگانی من» یا احوال خود نوشت نویسنده، گفتاری است در فضایی مشحون از صداقت، گواه فضائلی چون آزادگی، بی‌نیازی و خرسندی، علم دوستی، کوشش و صبر و تحمل، که با ایجازی سخت بلیغ در سلک بیان کشیده شده است. چند نامه خواندنی از نویسنده و سرانجام برخی نامه‌های استادان و دانشمندان اروپایی به وی، آخرین مطالب را تشکیل می دهند‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.