بر شانههای شهر: جنگ شهرها در قم (از سال 1365 تا سال 1367)
بر شانههای شهر: جنگ شهرها در قم (از سال 1365 تا سال 1367) تألیف رسول خامهیار. این کتاب مستندی تاریخی است که به ثبت دقیق و تحلیل حملات هوایی و موشکی رژیم بعث عراق به شهر قم در سه سال پایانی جنگ تحمیلی میپردازد و با ارائه آمار و جزئیات شهدا، مجروحان و خسارات، روایتی از مقاومت و رنج مردم غیرنظامی این شهر در دوران جنگ شهرها ارائه میدهد.
| بر شانههای شهر: جنگ شهرها در قم (از سال 1365 تا سال 1367) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خامهیار، رسول (نویسنده) |
| ناشر | مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1404ش |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-622-8225-55-5 |
| موضوع | جنگ ایران و عراق، 1359-1367 -- قم؛ بمباران هوایی -- ایران -- قم |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 8ق / DSR 1610 |
ساختار
کتاب به صورت سالشمار (از سال 1359 تا 1367) تنظیم شده و شامل بخشهای ضمیمه، تصاویر و نمایه است.
گزارش کتاب
کتاب «بر شانههای شهر: جنگ شهرها در قم» اثر رسول خامهیار، پژوهشی مستند و جزئینگر دربارۀ یکی از جنبههای کمتر بررسی شدۀ جنگ تحمیلی، یعنی حملات به شهرهای غیرنظامی است که با تمرکز بر شهر قم در سالهای اوج جنگ شهرها (1365 تا 1367) انجام شده است. نویسنده در این اثر، با رویکردی تاریخی-تحلیلی و با تکیه بر روش میدانی و اسناد معتبر، به ثبت سیستماتیک بمبارانها و موشکبارانهای شهر قم پرداخته است. هدف کتاب، پُر کردن خلأ موجود در ثبت این بخش از تاریخ دفاع مقدس و زنده نگه داشتن یاد شهدا و مجروحان غیرنظامی است.
خامهیار با اشاره به اینکه در طول هشت سال جنگ، شهر قم 66 بار مورد حمله (53 بار با هواپیما و 13 بار با موشک) قرار گرفت و بین 500 تا 600 نقطه از شهر هدف قرار گرفت، آمار تکاندهندهای ارائه میدهد: بر اثر این حملات، 287 نفر از مردم بیدفاع (شامل 171 زن) شهید و 1554 نفر مجروح شدند. خانههای مسکونی، اماکن تجاری، دانشگاهها، مدارس، بیمارستانها، مساجد و اماکن مذهبی نیز آسیب دیدند. نویسنده برای دقت بیشتر، تاریخ هر حمله را هم به هجری شمسی و هم به هجری قمری ذکر کرده و نشان میدهد که دشمن عمداً مناسبتهای مذهبی مانند نیمه شعبان را برای ایجاد رعب بیشتر انتخاب میکرده است. او برای گردآوری اسامی شهدا، به طور مستقیم به گلزارهای شهدا مانند علی بن جعفر و شاه ابراهیم مراجعه و سنگقبرها را بررسی و تطبیق داده است.
کتاب علاوه بر ثبت خشک آمار و وقایع، به تأثیرات اجتماعی و روانی بمبارانها نیز میپردازد؛ از جمله شایعات مربوط به حملات شیمیایی پس از فاجعه سردشت، اقدامات دولت و شهرداری برای ساخت پناهگاه در منازل، و بسیج نهادهای مختلف برای مقابله با بحران. بخشهای پایانی کتاب شامل ضمایم، تصاویر مستند و یک نمایه است. این اثر که به سفارش مرکز اسناد انقلاب اسلامی و توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده، به عنوان سندی معتبر از جنایات جنگ علیه غیرنظامیان و نیز صبر و استقامت مردم قم، در تکمیل تاریخ شفاهی و مکتوب دفاع مقدس نقش ایفا میکند و منبعی ارزشمند برای پژوهشگران این حوزه است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات