بررسی نقوش پهلوانی (حماسۀ گیلگمش) بر روی آثار و شواهد باستان‌شناختی تمدن آشور
| بررسی نقوش پهلوانی (حماسۀ گیلگمش) بر روی آثار و شواهد باستان‌شناختی تمدن آشور | |
|---|---|
_J1.jpg) | |
| پدیدآوران | حقی‌مقدم، زینب (نویسنده) |
| ناشر | کارنامک |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 7ـ9ـ90256ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
بررسی نقوش پهلوانی (حماسۀ گیلگمش) بر روی آثار و شواهد باستان‌شناختی تمدن آشور تألیف زینب حقی‌مقدم، در این کتاب به بررسی نقوش پهلوانی در دورۀ آشور و تأثیر آن از دوران‌های بعدی خود پرداخته می‌شود. هدف از این مطالعه، بررسی نقوش پهلوانی در دوران آشور به‌ویژه مواردی است که به داستان گیلگمش نسبت داده شده یا به نوعی توسط کارشناسان تصویر گیلگمش شناسایی شده است.
ساختار
کتاب در پنج بخش تدوین شده است.
گزارش کتاب
از آغاز دومین هزارۀ پیش از میلاد، اشعار گرته‌برداری‌شدۀ بسیاری برجای مانده است که بی‌گمان ملغمه‌ای از آثار سومری اواخر هزارۀ دوم قبل از میلاد است. هر یک از این اشعار به بخشی از زندگی قهرمان پرداخته که مستقل مانده و درهم‌تنیده نشده یا در جای خود قرار نگرفته است.
منطقۀ بین‌النهرین از هزارۀ اول ق.م، مهم‌ترین مرکز تمدن بشری بوده است و «منظومۀ گیلگمش» بزرگ‌ترین یادگار مکتوب آن دوران است. این منظومه نه محصول نقطۀ جغرافیایی ویژه‌ای از آن منطقه است و نه دستاورد زمان مشخص، بلکه این اسطورۀ سومری است که در مدتی بیش از سه هزار سال در قلمرو آشوریان و بابلیان به شکوفه نشسته و در بخش گسترده‌ای از فلسطین تا قلب آناتولی و دربار پادشاهان هیتی مورد توجه یا گرته‌برداری قرار گرفته است.
کامل‌ترین متن برجای‌مانده از «گیلگمش» بر روی دوازده لوح گلی است که از کتابخانۀ آشوربانیپال به دست آمده است. هر یک از دوازده لوح شامل شش ستودن در سیصد سطر شعر هستند، به‌جز آخرین لوح که الحاق و به‌روشنی از یازده لوح قبلی کوتاه‌تر است. این حماسۀ بلند سه‌هزار و چهارصدوشصت سطری، ماجرای زندگی گیلگمش را شرح می‌دهد که یکی از قدیمی‌ترین پادشاهان اوروک بود و به دلیل کارهای نمایان و اعمال مخاطره‌آمیزش شهرت بسیار یافت.
گیلگمش به لحاظ تاریخی، پنجمین پادشاه از نخستین سلسلۀ سلطنتی سومر است که پس از توفان نوح در یک دورۀ 125 ساله بر سومریان حکم می‌راند.
تصویرگری این منظومۀ غنی و پرطرفدار در سالیان مختلف از دوران سومر تا بابل جدید در این منطقه به حیات خود ادامه داده و حتی تأثیرات زیادی بر فرهنگ و ملل مختلف و نزدیک به خود همچون ایران داشته است؛ به طوری که تا به امروز نقوش پهلوانی یکی از مرسوم‌ترین و پرطرفدارترین نقوش در فرهنگ‌های مختلف آن بوده است. با بررسی داده‌های فرهنگی جامعۀ آشور (با محوریت نقوش پهلوانی) که بیشترین آنها را نیز مهر و اثر مهر تشکیل داده است، می‌توان به میزان پراکندگی و تأثیر منظومۀ گیلگمش بر روی اعتقادات مردمان آن زمان با وجود گذشت سالیان دور از زمان سومر تا آشور پی برد.
میزان استفاده از محتوای تصویری این منظومه یا اشارات تأثیرپذیر از آن بر روی آثار هنری و تاریخی دورۀ آشور به نوعی می‌تواند نشان‌دهندۀ میزان زنده یا میرابودن این داستان اساطیری در میان زندگی و اعتقادات آن زمانه باشد.
در این کتاب به بررسی نقوش پهلوانی در دورۀ آشور و تأثیر آن از دوران‌های بعدی خود پرداخته می‌شود. هدف از این مطالعه، بررسی نقوش پهلوانی در دوران آشور به‌ویژه مواردی است که به داستان گیلگمش نسبت داده شده یا به نوعی توسط کارشناسان تصویر گیلگمش شناسایی شده است. در این کتاب، صحنۀ نبرد پهلوانی به صحنه‌ای اطلاق شده است که در آن یک قهرمان بر حیوانات یا مخلوقاتی اعمال زور می‌کند. از این دیدگاه در صحنۀ نبرد پهلوانی، نوعی رویکرد نمادین وجود دارد و با رویکرد روایتی که مثلاً در صحنۀ شکار قرار داده شده، متفاوت است. در این کتاب 154 نقش با محتوای مبارزات پهلوان با حیوانات در قالب اشیاء و دیوارنگاره‌ها بررسی و پژوهش شده‌اند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات