ایرانیان از نگاه آمریکاییان؛ ایران عهد قاجار در روزنامه‌های آمریکا
ایرانیان از نگاه آمریکاییان؛ ایران عهد قاجار در روزنامه‌های آمریکا به کوشش و ترجمۀ علیرضا ساعتچیان، در مجموع می‌توان گفت آنچه در روزنامه‌های ینگه دنیا دربارۀ ایران عصر قاجاری منتشر می‌شد، نگاهی مثبت و همدلانه بود؛ نگاهی که منتقد سیاست‌های بریتانیا در قبال ایران بود و خشونت روس‌ها را در دورۀ مشروطه تقبیح می‌کرد. بر مبنای این دیدگاه، قحطی دورۀ جنگ جهانی اول در سطور مطبوعات آمریکا، جایگاهی ویژه داشت.
| ایرانیان از نگاه آمریکاییان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ساعتچیان، علیرضا (مترجم) |
| ناشر | کتاب پارسه |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1397 |
| شابک | 1ـ324ـ253ـ600ـ978 |
| موضوع | ايران -- تاريخ -- قاجاريان، ۱۱۹۳ - ۱۳۴۴ق. -- پوشش مطبوعاتي,ايران -- افکار عمومي خارجي، آمريکا |
| کد کنگره | DSR ۱۳۰۹/س۲الف۹ ۱۳۹۷ |
گزارش کتاب
آمریکا اگرچه جزئی از دنیای غرب بود، برای ایرانیان نشانه‌ای از دنیای جدید و متفاوت از قدرت‌های استعماری اروپا بود. از همین‌رو ایالات متحده را به زبان ترکی عثمانی «ینگه دنیا» به معنای دنیای جدید می‌خواندند و بر مجهول بودن آن از سوی خود صحه می‌‌گذاشتند. اگر شاه عباس صفوی برای مقابله با پرتغالی‌ها و عثمانی‌ها دست اتحاد به سوی بریتانیایی‌ها دراز کرد و فتحعلی شاه قاجار برای مقابله با روس‌ها، فرانسوی‌ها را نیروی سوم می‌‌دانست؛ اما میرزا تقی‌خان امیرکبیر، صدراعظم اصلاح‌گر ناصرالدین شاه، آمریکا را در این قامت می‌دید. البته آمریکا پیش از این نزد ایرانیان به دلیل برخی محصولاتش شناخته شده بود؛ چنان‌که در کتاب «تحفة العالم» به دورۀ شاه سلطان حسین صفوی، از «خلعت‌های زربفت» ینگه دنیا سخن گفته شده است. این آشنایی اما بسیار دیر به ارتباط منجر شد. دورۀ صدارت امیرکبیر چندان کوتاه بود که نتوانست آمریکا را به عنوان نیروی سوم در مقابله با روس و انگلیس وارد عرصۀ سیاست خارجی ایران کند.
حسین‌قلی صدرالسلطنه اولین سفیر ایران در آمریکا، پسر میرزا آقاجان نوری بود. میرزا آقاجان در اذهان ایرانیان خلفی ناشایست برای امیرکبیر شمرده می‌شود. صدرالسلطنه در سال 1888 رهسپار ینگه دنیا شد. او به دلیل این مأموریت به «حاجی واشنگتن» معروف شده است. مأموریت او بعدها دست‌مایۀ علی حاتمی فیلم‌ساز شهیر ایرانی برای ساخت فیلمی با نام «حاجی واشنگتن» شد. شخصیت صدرالسلطنه با روایاتی طنزآمیز گره خورده است؛ روایاتی که به نظر می‌رسد با اغراق همراه است. توصیفات دقیق او از دمکراسی در آمریکا و مصاحبه‌هایش با رسانه‌های آمریکایی دربارۀ ایران و تلاش برای توسعۀ روابط اقتصادی دو کشور چنین حدسی را قوی‌تر می‌کند. گویا بخشی از این روایات برساختۀ مطبوعات آمریکاست. به گفتۀ صدرالسلطنه آنان با اخبار توهین‌آمیزشان رنجش او را فراهم آورده بودند. اما دورۀ سفارت صدرالسلطنه آغاز روایت مطبوعات آمریکایی از ایران نیست. ایران عصر قاجاری سال‌ها پیش و در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه به صفحات اخبار و گزارش‌های این روزنامه‌ها راه یافته بود. نگاه روزنامه‌های آمریکایی به اخبار ایران متنوع بود. گاهی اخباری از وقایع سیاسی سرزمینی شرقی و گاهی اطلاعاتی از اقدامات اصلاح‌گرانه در این سرزمین بود.
در مجموع می‌توان گفت آنچه در روزنامه‌های ینگه دنیا دربارۀ ایران عصر قاجاری منتشر می‌شد، نگاهی مثبت و همدلانه بود؛ نگاهی که منتقد سیاست‌های بریتانیا در قبال ایران بود و خشونت روس‌ها را در دورۀ مشروطه تقبیح می‌کرد. بر مبنای این دیدگاه، قحطی دورۀ جنگ جهانی اول در سطور مطبوعات آمریکا، جایگاهی ویژه داشت.
اخبار، گزارش‌‌ها، مقالات و مصاحبه‌های مطبوعات ایالات متحده در فاصلۀ زمانی ۱۸۴۸ تا ۱۹۲۶ تصویری از نگاه آمریکایی به جامعۀ ایرانی است. بخشی از این نگاه حاصل گفتههای ایرانیانی است که به آمریکا سفر کرده یا در آنجا مقیم شده بودند. البته ناگفته پیداست که این افراد از ردۀ رجال یا طبقات بالای اجتماع بوده و تمامی جامعه ایران را نمایندگی نمیکردهاند. با این همه آنچه از بیان این افراد مستفاد می‌شود، آن است که جامعه نخبگی ایران به آمریکا همچون یک فرصت مینگریسته است؛ فرصت رهاشدن از نظام قدیم بینالملل در حوزه‌های سیاست، اقتصاد و فرهنگ. بخشی از این نگاه هم به روایت آمریکاییانی است که به ایران سفر کرده و خاطراتی شیرین از سفر خود داشتند. البته این نگاه بخشی از آمریکاییانی است که از رسانۀ مطبوعات برای رساندن سخن و پیام‌شان بهره میبردند، ورنه سفرنامه‌نویسان آمریکایی با نگاه جزئی‌تر و گاه با توصیف بیشتر به جامعۀ ایران نگریسته‌اند. نگاه روزنامه‌نگاران اما بیشتر آمیخته با سیاست و همراه با تحلیل است. این کتاب تصویری از نگاه آمریکایی به جامعۀ ایرانی است؛ تصویری که قطعات گوناگون و گاه نامتوازن از روزنامه‌ها و مجلات مختلف آمریکایی دارد. این قطعات اما در کنار هم و با چینشی تاریخی، روایتی جالب از گذشتۀ روابط ایران و آمریکا دارند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات