انتخاب الجيد من تنبيهات السيد علی رجال التهذيب
| انتخاب الجید من تنبیهات السید علی رجال التهذیب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آل سنبل، ضیاء بدر (محقق) دمستانی بحرانی قطیفی، حسن بن شیخ (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | خلاصه تنبیهات الاریب فی شرح رجال التهذیب |
| ناشر | مؤسسة طیبة لاحیاء التراث |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1429 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-2560-51-6 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انتخاب الجيد من تنبيهات السيد على رجال التهذيب، تأليف شيخ حسن بن محمد دمستانى بحرانى (متوفى 1181ق)، از جمله آثار رجالى معاصر است كه با تحقيق شيخ ضياء بدر آل سنبل منتشر شده است. این کتاب مختصر و برگزيده «تنبيهات الأريب في شرح رجال التهذيب» سيد هاشم بحرانى (متوفى 1107ق) به زبان عربى است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و متن اثر به ترتيب ابواب فقهى از طهارت تا صوم به شيوه شرح بالقول؛ يعنى روش «قوله - أقول» نگارش شده است.
گزارش محتوا
محقق کتاب در مقدمه‌اش به اهمیت دو علم رجال و حديث و اينكه به‌وسيله این دو علم سند روايات و متن آنها از جهت تحصيل اطمینان و وثوق به آنها منقح مى‌شود، اشاره كرده است. سپس به معرفى برخى از آثار رجالى پرداخته كه از آن جمله است: تهذيب الأحكام شيخ طوسى، تنبيه الأريب و تذكرة اللبيب في إيضاح رجال التهذيب علامه سيد هاشم بحرانى، انتخاب الجيد من تنبيهات السيد نوشته شيخ حسن دمستانى، ترتيب التهذيب سيد توبلى. پس از آن شرح حال نویسنده و آثار او ذكر شده است.[۱]
نویسنده همچنين در مقدمه، اقسام مختلف كتب رجالى را بيان كرده و چنين نتيجه مى‌گيرد كه در این آثار، بحث يا کتابى پيرامون تمیيز رجال نوشته نشده است. در بسيارى از اوقات محقق روايات نمى‌تواند یک راوى خاص را از خلال این كتب بشناسد؛ لذا سيد هاشم بحرانى - كه عالمى آشنا به روايات اهل‌بيت(ع) است - کتاب «تهذيب الأحكام» را - كه وسيع‌ترين کتاب از میان كتب اربعه است - انتخاب و اقدام به تمیيز رجال آن نمود. مصنف در این اثر بسيارى از اشكالات را حل نموده و ابهامات را از جمیع اسامى مذكور در تهذيب برطرف كرده و با ادله قاطع آنچه را كه راوى مورد بحث را معين مى‌كند تبيين نموده است. پس از آن شيخ حسن دمستانى به اختصار کتاب اقدام كرد و نكات مهم کتاب را ذكر نمود و مطالب مهمى را كه نياز به بحث و تفصيل و توضيح داشت توضيج داد و آنچه را نيازمند اصلاح بود، اصلاح نمود.[۲]
نویسنده همچنين در مقدمه متذكر شده كه در اسانيد بسيارى از كتب اخبار و به‌ویژه کتاب «تهذيب الأحكام»، رجال، مجرّد از ممیزات ذكر شده‌اند (حتى از ذكر نام پدر)؛ لذا تعيين آن شخص بر محقق دشوار است و چه‌بسا شخصيت ثقه بزرگوارى در زمره ضعفاء و مجاهيل آورده شود. تتبع و دقت در قرائن، سهم بزرگى در برطرف شدن ابهام دارد و لذا نویسندگان زيادى و از جمله سيد هاشم بحرانى تصمیم به نگارش اثرى در این زمینه گرفته‌اند. دمستانى سپس به قواعد كلى و رموزى كه به جهت اختصار در کتاب به كار برده، اشاره كرده است.[۳]
کتاب با باب طهارت آغاز شده است. اولین فردى كه معرفى شده «سماعه» است. نویسنده، معتقد است كه این شخص همان «ابن مهران» است؛ چراكه عثمان بن عيسى فراوان از وى نقل كرده است؛ همان‌طوركه در طريق سماعه در رجال نجاشى و در باب حكم ساهى و غالط در صيام اين‌گونه است. در کتاب كافى نيز در باب كسى كه خواب برود و از نماز باز بماند و نيز كسى كه در نماز سخن بگوید، فراوان است و چون در اسانيد، مقيد به غير این دو نشده، پس اطلاق منصرف به این دو مى‌شود و به آن قاعده كامل مى‌شود. سند این روايت با وجود «عثمان» ضعيف است.[۴]
در برخى از موارد، سند روايات مورد بررسى قرار گرفته‌اند؛ مثلاً در «باب تفصيل آنچه ذكرش در نماز گذشت» به روايت ابن ابى‌عمیر از ابى‌بصير از زراره اشاره شده است. نویسنده سند این روايت را صحيح مى‌داند و دليل این امر را چنين مى‌آورد كه در زيادات زكات هم همین‌گونه آمده است. در کتاب من لا‌يحضره الفقيه نيز در «باب الفطرة» (مقصود زكات فطر است) حماد بن عيسى از ابوبصير از زراره نقل كرده است.[۵]
وضعيت کتاب
محقق در تحقيق کتاب از پنج نسخه خطى بهره گرفته است. وى این پنج نسخه را به دو مجموعه تقسيم كرده؛ چراكه مجموعه اول از دوم در بعضى جمله‌ها و عبارات با مجموعه دوم اختلاف دارد؛ لذا بين نسخه‌هاى مختلف تلفيق كرده و متن صحيح را متن قرار داده و اختلافات مهم بين دو مجموعه را در پاورقى کتاب ذكر كرده است.[۶]
آدرس مطالب تهذيب و منابع مورد استفاده نویسنده در پاورقى‌هاى کتاب و فهرست مطالب در انتهاى آن ذكر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.