المعجم الموحد لأعلام الأصول الرجالية و الخلاصة للعلامة

المعجم الموحد لأعلام الأصول الرجالیة و الخلاصة للعلامة
پدیدآوران	دریاب نجفی، محمود (نویسنده)
ناشر	مجمع الفكر الإسلامي
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1414 ق
چاپ	1
موضوع	محدثان شیعه - سرگذشت‌نامه محدثان شیعه - فهرست‏ها
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏4‎‏م‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المعجم الموحد لأعلام الأصول الرجالية و الخلاصة للعلامة، تأليف شيخ محمود درياب نجفى، از جمله فرهنگ‌هاى عربى معاصر است كه در آن محدثين و رجال شيعه تا قرن پنجم هجرى معرفى شده‌اند.

ساختار

فهرست رجال در اين معجم، به ترتيب حروف الفبا بدين ترتيب تنظيم شده كه از حرف «الف تا ظاء» در جلد اول و باقى حروف در جلد دوم ذكر شده است.

نویسنده از اصول رجالى چهارگانه (رجال نجاشى، رجال و فهرست شيخ طوسى و اختيار معرفة الرجال كشى) و نيز كتاب «خلاصة الأقوال في معرفة الرجال» علامه حلّى در تدوين اين كتاب، استفاده كرده است.

گزارش محتوا

در اين كتاب از حدود هفت هزار محدث و دانشمند رجالى شيعه كه در قرن‌هاى اول تا پنجم هجرى زندگى مى‌كرده‌اند، نام برده شده است كه حدود پنج هزار و هشتصد نفر آنها از اصحاب معصومين(ع) مى‌باشند.

به‌علاوه در اين كتاب بسيارى از راويان معتبر و عادل از راويان غير معتبر تمييز داده شده كه براى محققین در احاديث و علوم روايى مفيد خواهد بود. جرح و تعديلى كه درباره راويان ذكر شده با استفاده از سه كتاب رجال نجاشى و رجال و فهرست رجال شيخ طوسى بر اساس تقسيم رباعى 1. صحيح، 2. موثّق، 3. حسن، 4. ضعيف، صورت گرفته است.

نویسنده در مقدمه كتاب، ابتدا به تعريف علم رجال پرداخته و نياز به اين علم را با ذكر اقوال علما تبيين كرده است. وى سپس به نقد اقوال كسانى پرداخته كه نياز به اين علم را نفى كرده‌اند. در ادامه به ترتيب زمانى به معرفى منابع رجالى پرداخته است. معرفى منابع چهارگانه رجالى و نيز «خلاصة الأقوال» علامه حلّى كه در اين اثر ملاك عمل مؤلف بوده، در بخش بعدى مقدمه مورد توجه قرار گرفته است.

نویسنده همچنين شيوه خود در نگارش اين معجم را اين‌گونه شرح مى‌دهد:

1. تمامى اعلامى كه در اصول چهارگانه رجالى و خلاصة الأقوال علامه حلى آمده، در اين كتاب به ترتيب حروف الفبا ذكر شده است. كنيه‌ها و القاب و اعلام النساء در ابواب مستقل نيامده است؛ همچنان‌كه كلمه «اب»، «ابن» و «ام»، در ابتداى اعلامى كه با كنيه ذكر شده، به حساب نيامده است؛ به‌عنوان مثال ابامنصور در حرف ميم و «ام‌سلمه» در حرف سين ذكر شده است، اما درباره اسامى‌اى كه به كنيه پدرانشان نسبت داده شده، كلمات مذكور لحاظ شده؛ مثلاً «احمد بن ابى‌موسى» در باب احمد كه بعدش الف آمده ذكر شده است.
2. يكى نمودن اسامى‌اى كه در واقع يك اسم هستند: در اين معجم تمامى اعلام ذكرشده در اصول چهارگانه رجالى و خلاصه علامه حلى كه بالغ بر 11000 اسم است، در 6500 اسم خلاصه شده است. البته به مجرد اشتراك در اسم حكم به يكى بودن نشده؛ همچنان‌كه به مجرد اختلاف، حكم به تغاير نشده است، بلكه طبقه در نظر گرفته شده، اقوال مورد تتبع قرار گرفته و قرائن خارجيه بررسى شده و چه‌بسا مواردى از آن در پاورقى ذكر شده است.
3. در معرفى طبقات رجالى ابتدا بر رجال شيخ طوسى، سپس بر ديگر اصول رجالى اعتماد شده است. نویسنده بدين‌وسيله به 700 اسم از اصحاب معصومين - كه شيخ طوسى در ابواب رواتى كه از معصومين روايت كرده‌اند، نياورده - دست يافته و اضافه كرده است.
4. نویسنده، جميع نصوصى را كه در جرح و تعديل روات، در فهرست و رجال طوسى و رجال نجاشى ذكر شده، آورده است. در مواردى هم كه از آن كتب مذكور نصى نيافته، از اختيار كشى و خلاصه علامه استفاده كرده است.
5. احوال رجال بر اساس تقسيم رباعى مذكور، تقسيم و با اشكال دايره، مثلث، مربع و ستاره به‌عنوان رمز مشخص شده است.

وضعيت كتاب

در پاورقى كتاب، مطالب و توضيحاتى درباره الفاظ و عبارات كتاب از منابع ديگر استخراج و ذكر شده است. فهرست مطالب و منابع هريك از مجلدات در انتهاى آن آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.