المصطلح النحوي، نشأته و تطوره حتى أواخر القرن الثالث الهجري
| المصطلح النحوي، نشأته و تطوره حتى أواخر القرن الثالث الهجري | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قوزی، عوض حمد (نويسنده) |
| ناشر | انجمن فرهنگی کهکشان |
| مکان نشر | عربستان - ریاض |
| سال نشر | 1401ق - 1981م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ف9 6151 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المصطلح النحوي، نشأته و تطوره حتى أواخر القرن الثالث الهجري، تألیف عوض بن حمد القوزی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده در موضوع پیدایش و تحولات اصطلاحات نحوی تا اواخر قرن سوم هجری بوده که در قالب کتاب منتشر شده است.
اهمیت کتاب بدین جهت است که آگاهی از پیدایش و تکامل علم نحو در گرو شناخت مصطلحات نحوی است. این کتاب در مقام پاسخ به این سؤال که: آیا مصطلحات نحوی به‌یک‌باره و در یک زمان ایجاد شده یا یک فرد و یا مجموعه‌ای از افراد در یک زمان آن را ایجاد کرده‌اند؟ و سؤالاتی مانند آن است[۱].
اولین اثر نحوی که به دست ما رسیده، کتاب سیبویه (متوفی 180ق) است. این اثر سترگ تعداد زیادی از مصطلحات نحوی را به اشکال و شیوه‌های مختلف نقل کرده است. این اصطلاحات به‌لحاظ کوتاهی و بلندی و شیوه تعبیر مختلف هستند؛ لذا بحث و استفاده از آنها دشوار است. نویسنده با این مقدمه به صعوبت تحقیق اصطلاحات نحوی اشاره کرده است[۲].
کتاب در سه فصل تنظیم شده است. در فصل اول، اصطلاحات نحوی از ابتدا تا انتهای عهد سیبویه مورد بررسی قرار گرفته است[۳]. مهم‌ترین مبحث فصل اول، بررسی اصطلاحات ابوالاسود دئلی و شاگردان اوست؛ به‌عنوان مثال ابوحرب بن ابی‌الاسود می‌گوید: اولین بابی از نحو که پدرم نوشت باب تعجب بود[۴]. دیگر ابوابی که ابوالاسود نوشته عبارت است از: فاعل و مفعول؛ مضاف؛ حروف رفع و نصب و جر و جزم؛ اماله و مانند آن[۵].
فصل دوم به بررسی اصطلحات نحوی در آثار خلیل و سیبویه اختصاص یافته است. نویسنده پس از طرح بسیاری از اصطلاحات به این نکته اشاره می‌کند که با تحقیق از تطور این اصطلاحات نزد نحویون متوجه می‌شویم که اختلاف بین علمای بصره و کوفه مبتنی بر موضوع تقسیم فعل است؛ بصریون به تقسیم سیبویه تمسک می‌کنند؛ درحالی‌که کوفیون فعل را به ماضی، مستقبل و دائم تقسیم می‌کنند[۶]. در فصل سوم نیز اصطلاحات نحوی نزد بصریون و کوفیون مطرح شده است[۷].
در خاتمه، خلیل بن احمد فراهیدی (متوفی 170ق) به‌عنوان مؤسس حقیقی علم نحو و شاگردش سیبویه حامل علم او دانسته شده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.