المرصع فی الآباء و الامهات و الأبنا و البنات و الأذواء و الذوات
المرصع في الآباء و الأمهات و الأبنا و البنات و الأذواء و الذوات، اثر ابن اثیر جزری (متوفی 606ق) با تحقیق فهمی سعد، فرهنگ لغاتی است که در آن، به تعریف و تشریح معانی اسم‌هایی در زبان عرب پرداخته شده که با «اب»، «ام»، «ابن»، «بنت»، «ذو» و «ذات» آغاز گردیده‌اند.
| المرصع فی الآباء و الامهات و الأبنا و البنات و الأذواء و الذوات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن اثیر، مبارک بن محمد (نویسنده) سعد، فهمی (محقق) |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1412ق. = 1992م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| موضوع | نامهاي عربي نسب شناسي |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2م4 / 2970 CS |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نبودن کتاب جامعی در این موضوع، انگیزه نویسنده از تدوین اثر حاضر بوده است[۱].
ازآنجاکه هدف نویسنده پرداختن به کنیه‌ها و اضافات، آن‌هم در مورد غیر مردمان بوده، اسماء مردمان را ذکر نکرده، مگر در موارد نادری که شخصی با نامی از نام‌های مزبور مشهور شده و آن نام به‌عنوان مثل بر سر زبان‌ها افتاده یا شخصی با غیر کنیه یا اضافه شناخته نمی‌شود؛ زیرا وی بر این باور است که اسامی معروف عرب، مخصوصا صحابه و تابعین، در کتب انساب و سایر تصانیف آورده شده و نیازی به ذکر آن‌ها در این کتاب نبوده است[۲].
نویسنده پیش از پرداختن به ذکر اسامی مورد نظر، به مباحثی همچون: تعریف اسم و انواع آن از جمله مفرد و مرکب و مضاف و غیر مضاف[۳] و اسماء علم و اینکه اصل در آن این است که مربوط به عقلا باشد[۴] و دلالت کنیه بر اکرام و تعظیم و اسماء سته و تذکیر و تأنیث در کنیه‌ها[۵]
و... پرداخته است. همه این مباحث در باب اول کتاب آمده است.
باب دوم، دربردارنده مطالب اصلی کتاب است و در آن کنیه‌ها و اضافات مورد نظر مؤلف، به‌ترتیب حروف الفبا همراه با معنا ذکر شده است. اسم‌های مذکور در هر حرف، در پنج بخش «آباء»، «امهات»، «ابناء»، «بنات» و «اذواء و ذوات» گنجانده شده است[۶].
نمونه:
ابوالأبطال: به معنای شیر.
ام‌الآثام: به معنای شراب.
ابن احقب: به معنای الاغ.
بنات الارض: به معنای سنگ‌ریزه‌ها.
ذو امر: نام مکانی در حجاز.
ذات اوشال: نام مکانی در راه شام[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.