القواعد الكلامية
| القواعد الکلامیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ربانی گلپایگانی، علی (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1418 ق |
| چاپ | 4 |
| شابک | 978-964-357-256-3 |
| موضوع | شیعه - عقاید کلام شیعه امامیه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 209 /ر2ق9* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
القواعد الكلامية، كتابى است به زبان عربى كه در شرح تعدادى از قواعد كلام اسلامى تألیف على ربانى گلپايگانى.
ساختار
كتاب مشتمل بر مقدمه و نيز پيشگفتار مؤلف و چهار بخش مى‌باشد.
گزارش محتوا
برخى از مسائل علم كلام به بابى ويژه اختصاص ندارد، بلكه در تمام ابواب كلامى جريان دارد و مأخذ و منبع برخى مسائل كلامى قرار گرفته و به عنوان برهان و دليل بر آنها مورد استفاده قرار مى‌گيرد. از اين رو با عنوان قواعد كلامى از آنها ياد مى‌شود، بر خلاف مسائلى كه اين گونه نيستند كه از آنها به عنوان مسائل كلامى نام برده مى‌شود. مؤلف در اين كتاب به شرح و بررسى اين قواعد پرداخته كه عبارتند از: قاعده تحسين و تقبيح عقلى، عدل و حكمت، قاعده لطف و قاعده أصلح.
اين‌ها قواعد كلامى هستند كه بسيارى از مباحث كلامى عدليه بر آنها مبتنى است. نسبت اين قواعد به مسائل كلامى؛ همانند نسبت قواعد فقهى به مسائل فقهى است؛ بدين معنا كه مثلاًدر علم كلام، بحث از توحيد واجب تعالى و مراتب توحيد مسأله‌اى كلامى است؛ اما بحث از حكمت خداوند سبحان، قاعده‌اى كلامى محسوب مى‌گردد، چرا كه بسيارى از مسائل كلامى بر آن مبتنى است.
اولین قاعده كلامى كه مؤلف در اين كتاب به شرح و بسط آن مى‌پردازد، عبارت است از تحسين و تقبيح عقلى؛ از جمله مباحث كلامى كه بر قاعده مذكور مبتنى است، مى‌توان از امور ذيل نام برد:
- وجوب نظر في معرفت خداوند تبارك و تعالى، يا به عبارت بهتر لزوم بررسى درباره وجود خدا.
- اثبات عدل و حكمت خداوند
- قاعده لطف و نيز قاعده اصلح، هر دو مبتنى بر قاعده حسن و قبح عقلى هستند.
- بحث درباره اعواض و آلام و پاسخ‌گويى به مسأله شر نيز مبتنى بر اثبات اين قاعده است.
- مسأله حسن تكليف و وجوب آن نيز بر اين قاعده مبتنى است.
- حسن بعثت انبياء و در نتيجه ضرورت نيز توسط اين قاعده قابل اثبات است.
- عصمت پيامبران و نيز راهبران الهى نيز با توجه به اين قاعده قابل اثبات است.
در اين بخش مؤلف درباره ارتباط اين قاعده با علم اخلاق و همچنين نقش آن در علم اصول فقه مطالبى را بيان نموده است.
در ادامه مؤلف به سير تاريخى طرح مسأله حسن و قبح عقلى در جهان اسلام اشاره كرده و تحولات آن را در علم كلام اسلامى مورد بررسى قرار داده است.
سپس به موضوع عقل نظرى و عقل عملى اختصاص يافته و ضمن آن به موضوع عقل از نظر لغوى، كاربردهاى عقل در اصطلاح عالمان، بررسى ديدگاه‌هاى موافق و مخالف حسن و قبح عقلى، معرفى كاربردهاى واژه حسن و قبح و تعيين محل نزاع، اخبارى‌ها و مسأله حسن و قبح عقلى و...پرداخته شده است.
ذيل اين قاعده همچنين به يكى از مباحث مهم در موضوع حسن و قبح پرداخته شده كه عبارت است از، تبيين ملاك حسن و قبح به معنايى كه ميان معتزله و اشاعره مورد اختلاف است.
در ادامه اين بخش به بررسى دلائل عقلى و نقلى عدليه بر حسن و قبح عقلى پرداخته شده است. ادله عقلى حسن و قبح عبارتند از:
- التزام به حسن و قبح حتى از سوى منكران شرايع.
- لزوم انكار حسن و قبح به صورت مطلق در صورت انكار حسن و قبح عقلى.
- لزوم انسداد باب معرفت الله تبارك و تعالى در صورت انكار حسن و قبح عقلى.
سپس به معرفى و نقد ادله اشاعره مبنى بر انكار حسن و قبح عقلى پرداخته شده و در پایان اين بخش ديدگاه علامه سيد محمدحسين طباطبايى درباره حسن و قبح عقلى بيان گرديده است.
بخش دوم كتاب به قاعده لطف اختصاص يافته و لطف از جهت لغوى و اصطلاحى تعريف گرديده و اقسام لطف(محصّل و مقرّب) معرفى شده و شرائط لطف و قيود آن بيان گرديده است. همچنين در اين بخش ديدگاه متكلمان درباره اين قاعده بيان گرديده و درباره تاريخچه ظهور اين قاعده و عامل ظهور آن در ميان متكلمان اسلامى سخن گفته شده است. بررسى مبانى لطف و ادله آن، ادله مخالفين قاعده لطف، مصاديق قاعده مذكور و ثمرات آن، قاعده لطف و حجيت اجماع و بررسى ماهيت لطف از ديدگاه كتاب و سنت موضوعات ديگرى است كه دراين بخش بدان‌ها پرداخته شده است.
بخش سوم كتاب به معرفى و بررسى قاعده اصلح اختصاص يافته است. در اين بخش ديدگاه متكلمان اسلامى درباره اين قاعده، دلائل قول به وجوب اصلح بر خداوند، ادله منكران وجوب اصلح بر خداوند مورد بررسى قرار گرفته و نيز درباره اين قاعده با استفاده از روايات منقول از پيامبر و امامان معصوم عليهم‌السلام بررسى صورت گرفته است.
بخش چهارم، كتاب به قاعده عدل و حكمت در كلام اسلامى اختصاص يافته است. فصل نخست اين بخش به مباحث مقدماتى درباره عدل مى‌پردازد و از معناى لغوى و اصطلاحى عدل، تاريخچه بحث از عدل در كلام اسلامى، ارتباط قاعده مذكور با قاعده حسن و قبح عقلى سخن گفته و درباره اين موضوع كه آيا عدل از جمله اصول دين است به بحث مى‌نشيند.
فصل دوم اين بخش به براهین و دلائل عدل الهى اختصاص يافته است.
در ادامه اين بخش هم از نتايج عدل و حكمت الهى سخن به ميان آمده و در پایان به برخى پرسش‌هاى مطرح شده درباره عدل الهى پاسخ گفته شده است.
وضعيت كتاب
كتاب حاوى پاورقى‌هاى مؤلف و فهرست مطالب مى‌باشد.
منابع مقاله
- مقدمه مؤلف.
- متن كتاب