الفتاوي من أقاويل المشايخ في الأحكام الشرعية

الفتاوي من أقاويل المشايخ في الأحكام الشرعية، مجموعه‌ای از فتاوی (نظرات فقهی) و اقوال مختلف مشایخ در احکام شرعی است که توسط ابولیث سمرقندی (متوفى ۳۷۳ق)، فقیه و متکلم معروف، جمع‌آوری و تنظیم شده است.

الفتاوي من اقاويل المشايخ في الاحکام الشرعية
پدیدآوران	سمرقندی، نصر بن محمد (نويسنده)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1396ش - 1438ق - 2017م
چاپ	1
شابک	‎978-2-7-8652-2
موضوع	فقه حنفی - قرن4ق. - فتواهای حنفی -- قرن 4ق. - فقه اهل سنت - قرن4ق. - فتواهای اهل سنت -- قرن 4ق
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	2ف8س 174/ BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انگیزه نگارش

در تقدیم کتاب، به اهمیت علم فقه و اشتغال به آن در بهترین اوقات اشاره شده است. همچنین بیان ‌شده که اکثر علما بر تلخیص و تفصیل در علم فقه تأکید کرده‌اند و ابولیث سمرقندی با تألیف این اثر، مسائل مهم و احکام شرعی را بر اساس اقوال مشایخ جمع‌آوری کرده است. هدف ضمنی، ارائه مجموعه‌ای از فتاوای واضح و ارزشمند به‌عنوان منبعی از شریعت اصلی است تا کسانی که در دین تفقه می‌کنند، بهره ببرند‏. بنابراین، انگیزه اصلی نگارش این کتاب، جمع‌آوری، تنظیم و ارائه فتاوا و اقوال فقهی مهم علمای پیشین، به‌ویژه ائمه مذهب حنفی، با هدف ارائه منبعی قابل اتکا و ارزشمند برای طالبان علم فقه بوده است‏.

سبک نگارش

• جمع‌آوری فتوا و اقوال مشایخ: ساختار اصلی کتاب بر پایه گردآوری فتاوی و دیدگاه‌های فقهی علمای پیشین (مشایخ) در مسائل مختلف شرعی است.
• انتساب اقوال به قائلین: نویسنده اقوال و آرا را به عالمان و فقهای مختلف، به‌ویژه ابوحنیفه، ابویوسف، محمد شیبانی و دیگران، نسبت می‌دهد.
• طرح مسائل به‌صورت سؤال و پاسخ: بسیاری از مسائل در کتاب به‌صورت پرسش و پاسخ با ذکر دیدگاه‌های مختلف در قبال یک مسئله مطرح‌شده ‌است‏.
• اختصار و تلخیص: نویسنده تلاش کرده تا مسائل مهم و احکام شرعی را به‌صورت مختصر و تلخیص‌شده ارائه دهد.

اهمیت کتاب

این کتاب، به دلایل زیر از اهمیت برخوردار است:

• منبعی از فقه حنفی: این اثر به‌عنوان یکی از منابع مهم فقه حنفی شناخته می‌شود؛ چراکه اقوال و فتاوای ائمه این مذهب و مشایخ آن را گردآوری کرده است.
• جامعیت در ابواب فقهی: کتاب موضوعات اصلی فقه اسلامی از طهارت و نماز تا انتهای کتب فقهی را پوشش داده و به‌عنوان مرجع نسبتاً جامعی در این زمینه عمل می‌کند.

ساختار و گزارش محتوا

این کتاب در دو جلد تنظیم شده و مجموعه‌ای از فتاوی و اقوال مختلف مشایخ را در موضوعات گوناگون فقهی، به شیوه و ترتیب کتب فقهی در قالب ابواب مختلف، ارائه می‌دهد.

مباحث کتاب بر اساس شیوه متداول در کتب فقهی استوار است. بخش‌های اصلی کتاب، شامل ابوابی نظیر باب الطهارات (احکام مربوط به پاکیزگی شرعی)، باب الصلاة (احکام نماز و مسائل مرتبط با آن)، باب الزكاة (احکام زکات و صدقات)، باب الصوم (احکام روزه و مسائل مربوط به آن)، باب الحج (احکام و مناسک حج)، باب النكاح (احکام عقد و مسائل ازدواج)، باب النفقات و السكنی (احکام نفقه و مسکن) و... می‌باشد.

در اواخر جلد دوم کتاب، بابی با عنوان فضیلت اهل فقه آمده که با روایتی منسوب به رسول‌الله(ص) آغاز شده است: «خداوند، با چیزی بافضیلت‌تر از فقه در دین، عبادت نشده است و یک فقیه، از هزار عابد بر شیطان سنگین‌تر است و برای هر چیزی عمودی است و عمود دین فقه است»‏.

از دیگر ابواب انتهایی اثر، ردیه بر جهمیه و مبتدعه است. از جمله چهار دلیل از حسن بن مطیع در رد بر جهمیه ذکر شده است. ‏

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.