العقد الفاخر الحسن في طبقات أكابر أهل اليمن
| العقد الفاخر الحسن في طبقات أکابر أهل الیمن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبادی، عبدالله بن قاید (مصحح)
دوسری، مبارک بن محمد (مصحح) صالح الوصابي، علي عبدالله (مصحح) سعدالأشول، جميل احمد (مصحح) خزرجی، علی بن حسن (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | طراز اعلام الزمن فی طبقات اعیان الیمن |
| ناشر | مکتبة الجیل الجدید |
| مکان نشر | صنعا - یمن |
| سال نشر | 1430 ق یا 2009 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | دانشمندان اسلامی - یمن - سرگذشت‌نامه یمن - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | DS 248 /خ4ع7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
العقد الفاخر الحسن في طبقات أكابر أهل اليمن، تأليف ابوالحسن على بن حسن خزرجى (متوفى 812ق)، در شرح حال بزرگان و مشاهير يمن (از علما و ادبا و شاهان) است كه خزرجى، آن را به دستور ملك اشرف رسولى تأليف كرد. وى در سال 800ق از تأليف كتاب فراغت يافته و در 801ق، پاک‌نويس آن را به پایان رسانده است. از كتاب با عناوين «طراز أعلام الزمن في طبقات أعيان اليمن» و «ترتيب فقهاء اليمن» و «تاريخ اليمن» نيز ياد شده است.[۱]
كتاب با تحقيق عبدالله بن قائد عبادى و ديگران منتشر شده است.
ساختار
اين اثر پنج جلدى با مقدمه عبدالرحمن عبدالواحد محمد الشجاع، مقدمه تحقيقى مفصل (قريب به 170 صفحه)، مقدمه ابوحسان ابازيد و مقدمه مؤلف آغاز شده است. پس از آن شرح حال اعلام در سى باب ذكر گرديده است.
نویسنده در نگارش اين كتاب از شيوه بهاءالدين محمد بن يوسف جندى (متوفى 732ق) در «السلوك في طبقات العلماء و الملوك» پيروى كرده و ضمن تهذيب و ترتيب كتاب جندى، ذيلى بر آن نوشته است.[۲]
گزارش محتوا
عبدالرحمن عبدالواحد محمد الشجاع در مقدمه‌اش بر كتاب، ابتدا به اختلاف اسامى كتاب اشاره كرده است. سپس حكومت رسولیه در يمن (626-858ق) را مقطعى زمانى توصيف كرده كه در آن با استقرار نسبى سياسى، پيشرفت علمى وسيعى در جميع جهات صورت گرفت. وى سپس لفظ «الزمن» در عنوان كتاب (طراز أعلام الزمن) را قرن هشتم هجرى دانسته كه در آن احياى دوباره علوم صورت گرفت و از جمله فرهنگ‌نامه‌هاى فراوانى نوشته شد و لذا غريب نيست اگر اين عصر را عصر موسوعه‌ها نام‌گذارى كنيم.[۳]
محققین چهارگانه كتاب، وظيفه تحقيق تراجم اصلى و فرعى ذكرشده در متن را به عهده داشته‌اند كه به ترتيب عبارتند از:
- عبدالله العبادى: شرح حال‌هاى باب همزه تا آخر باب حاء، 432 شرح حال؛
- مبارک الدوسرى: شرح حال ابواب خاء تا باب ظاء، 123 شرح حال؛
- على الوصابى: شرح حال باب عين، 442 شرح حال اصلى و 258 شرح حال فرعى؛
- جميل الأشول: ابواب غين تا ياء و باب كنيه‌ها و زنان، 595 شرح حال اصلى و 440 شرح حال فرعى.[۴]
كتاب با مقدمه‌اى كوتاه و تاريخى در معرفى يمن و فضل آن، تاريخ و اهميت آن و سپس سيره پيامبر اكرم(ص) و نخستين خلفا آغاز مى‌شود و تاريخ خلفاى اسلامى تا رويدادهاى مصر در زمان سلطان بَرقوق (متوفى 801ق) را در بر مى‌گیرد. پس از آن، بخش اصلى كتاب با تراجم رجال (28 باب) به ترتيب الفبايى مى‌آيد. در پایان، يك باب به ذكر كسانى كه به كُنيه معروف بوده‌اند و بابى ديگر به ذكر مشاهير زنان يمن اختصاص دارد.[۵]
وضعيت كتاب
كتاب در چاپ ديگرى به كوشش عبداللّه بن محمد حبشى و مصطفى عبدالكريم خطیب در سه مجلد به چاپ رسيده است.[۶]
از آنجا كه تحقيق كتاب توسط چهار محققق انجام شده و توانايى و امكانات آنها مختلف است، لذا خواننده در اجزاى كتاب تفاوت‌هایى را احساس مى‌كند.[۷]
محققین در پاورقى‌ها، آدرس مطالب را ذكر كرده‌اند و هر كجا منبعى براى كلام نویسنده نيافته‌اند تذكر داده‌اند.[۸]همچنين اختلاف نسخه‌ها، معرفى برخى اعلام و اماكن و معانى الفاظ و ديگر توضيحات در پاورقى آمده است.
در انتهاى جلد پنجم كتاب، فهارس زير به ترتيب ارائه شده است: احاديث نبوى، اعلام، بلدان و امكنه و بقاع، قبايل و شعوب، مدارس، مصادر و مراجع و موضوعات.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- ناجى، محمدرضا، دانشنامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حداد عادل، تهران، بنياد دائرةالمعارف اسلامى، چاپ اول، 1390.