العسجد المسبوك و الجوهر المحكوك في طبقات الخلفاء و الملوك
| العسجد المسبوک و الجوهر المحکوک في طبقات الخلفاء و الملوک | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبدالمنعم، شاکر محمود (محقق) غسانی، اسماعیل بن عباس (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | ... الملک الاشرف الغسانی و کتابه "العسجد" کتاب الملک الاشرف الغسانی و کتابه "العسجد" |
| ناشر | دار البيان |
| مکان نشر | بغداد - عراق |
| سال نشر | 1395 ق یا 1975 م |
| موضوع | اسلام - تاریخ
کشورهای اسلامی - تاریخ - سال شمار کشورهای اسلامی - سرگذشت‌نامه کشورهای اسلامی - شاهان و فرمان روایان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 35/63 /الف5ع5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
العَسجَد المسبوك و الجوهر المحكوك في طبقات الخلفاء و الملوك اثر اسماعيل بن عباس غسّانى، كتابى است به زبان عربى درباره تاريخ خلفا و ملوك قلمرو اسلامى از قرن اول تا هشتم هجرى است.
ساختار
نسخه موجود در برنامه مشتمل بر دو بخش است:
بخش اول كه تمامى جلد اول را دربرگرفته است «الملك الاشرف الغسانى و كتابه العسجد» نام دارد كه در واقع مقدمه‌اى مفصل به قلم محقق كتاب آقاى شاكر محمود عبدالمنعم بر كتاب مى‌باشد. اين مقدمه داراى پنج فصل است.
بخش دوم، متن اصلى العسجد المسبوك را شكل مى‌دهد. اين بخش از كتاب پنج فصل از كتاب-از فصل 36 تا فصل 40- را در بردارد.
مؤلف در نگارش اثر خود از منابع بسيارى بهره بهره برده است كه كامل ابن اثير، نزهة العيون، تاريخ طبرى، و وفيات الاعيان ابن خلكان از آن جمله‌اند.
گزارش محتوا
به گفته محمود شاكر عبدالمنعم، العسجد المسبوك كتاب پر حجمى است كه چنانكه از روش مؤلف برمى‌آيد وى در نظر دارد طى آن حوادث هشت قرن از تاريخ اسلام را مورد بررسى قرار دهد.
مؤلف در اين كتاب به تدوين تاريخ بر اساس سنوات هجرى قمرى پرداخته و اهتمام ويژه‌اى به شرح حال خلفاء نشان داده است. وى براى هريك از خلفايى كه از زمان پيامبر اكرم(ص) تا آخر دوره عباسيان بر مسند خلافت تكيه زده‌اند، فصلى جداگانه گشوده و طى آن پس از ذكر بيعت مردم با وى به عنوان خليفه، به معرفى اسم، كنيه، لقب، زادروز و صفات و ويژگى‌هاى شخصى او، سيره وى، نام فرزندان و زمان و مدت خلافت وى به سال و ماه و روز پرداخته و از كاتبان و قضات نيز نام برده است. مؤلف در لابلاى هر فصل به صورت خلاصه به ذكر حوادث و وقايعى كه در دوره خليفه مورد نظر روى داده پرداخته و شرح حال برخى افراد را نيز ذكر كرده است.
در اين كتاب شرح حال برخى علما، فقها، محدثان، شاعران، اديبان، امراء، فرماندهان و نيز برخى صوفيان ذكر شده است. همچنين بسيارى از مناسبات اجتماعى چون ازدواج، جشن‌هاى عروسى و ختنه‌سوران و جشن آمادگى براى سفر حج و نيز کیفیت مراسم استقبال از حجاج بيان گرديده است.
غسانى پس از معرفى خلفا به معرفى ملوك پرداخته و به جنبه‌هاى مهمى از مديريت و سياست ايشان و نيز اخبار و وقايع مرتبط با آنها اشاره نموده است.
با اين‌كه به نظر مى‌رسد اين كتاب اثرى است كه در تاريخ عمومى نگاشته شده اما خواننده مى‌تواند از لابلاى مطالب آن دريابد كه نویسنده -كه خود از جمله ملوك بوده است- به شرح حال خلفا و ملوك اهتمامى خاص داشته است.
اشرف اسماعيل كتاب خود را در دو بخش تألیف كرده است: در بخش اول از پيامبر اكرم(ص) و خلفاء ياد كرده و بخش دوم را به ملوك اختصاص داده است.
در بخش نخست در پنج باب خلفاى راشدين، خلفاى بنى عباس، ائمه زيديه از اولاد امام حسن(ع)، اماميه و ائمه دوازده‌گانه و اسماعيليه از اولاد امام حسین(ع) مورد مطالعه قرار گرفته است.
در بخش دوم نيز در پنج باب ملوك مصر و شام، آفريقا و قيروان، اندلس و مراكش، صنعاء و عدن، و امرا و وزراى زبيد بيان شده است.
اما آنچه از مجموع اين كتاب در نسخه حاضر در برنامه فراهم آمده تنها پنج فصل از باب سوم آن است كه از فصل سى و ششم آغاز و تا فصل چهلم اين باب ادامه مى‌يابد. در اين فصول به ترتيب 1- خلافت الناصر لدين الله و حوادث سالهاى 577 تا622ق، 2- خلافت الطاهر بامر الله و حوادث سال 623ق و نيز خلافت المستنصر بالله و حوادث سالهاى 624 تا 640ق، 3- خلافت المستعصم بالله و حوادث سالهاى 641 تا 656ق، 4- يادكرد شمار خلفاى بنى العباس ارائه شده است.
وضعيت كتاب
كتاب مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم محقق و فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست منابع پژوهش، موضوعات، تراجم، مكان‌ها و بقاع و قبائل و خاندان‌ها.
منابع مقاله
- مقدمه محقق و متن كتاب
- عبدالمنعم، شاكر محمود، تحليل مصادر العسجد المسبوك للغسانى، المورخ العربى، 1981، العدد20، ص295-329.