العالم و المتعلم؛ روایة أبي‌مقاتل عن أبي‌حنیفة
| العالم و المتعلم؛ روایة أبي مقاتل عن أبي حنیفة رضي الله عنهما | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابو حنیفه، نعمان بن ثابت (نويسنده) کوثری، محمد زاهد (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الفقه الأبسط، روایة أبي مطیع عن أبي حنیفة رضي الله عنهما ** رسالة أبي حنیفة إلی عثمان البتي عالم أهل البصرة رضي الله عنهما |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1368ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابوحنیفه، نعمان بن ثابت، 80 - 150ق. -- احادیث - احادیث اهل سنت - قرن 2ق. - فقه حنفی - قرن2ق. - احادیث - ابو حنیفه، نعمان بن ثابت، 80 - 150ق. - وصیت نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 204/الف2202ع |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
العالم و المتعلم، اثری از ابوحنیفه نعمان بن ثابت کوفی تیمی (80-150ق) است که به‌همراه آن، «رسالة أبي‌حنيفة إلی البتي» و «رسالة الفقه الأبسط» نویسنده نیز آمده است. آثار یادشده پیرامون عقاید اهل سنت به نگارش درآمده و تعلیقاتی توسط محمد زاهد کوثری بر آنها افزوده شده است.
کتاب «العالم و المتعلم»، از آثار کلامی است که به شیوه پرسش و پاسخ برخی از مباحث کلامی را به‌صورت مختصر مطرح کرده است. این اثر به روایت ابومقاتل حفص بن سالم سمرقندی از ابوحنیفه است[۱].
در این اثر به مسائلی همچون دین، معنای اسلام، تصدیق، معرفت، همچنین جزای معصیت، ارجاء، بهشت و جهنم، مرتکب گناه کبیره و برخی مسائل مرتبط با آن، عبادت، خوف و رجاء، ایمان و کفر، مؤمن و برخی مسائل مرتبط، شناخت رسول، تولی و تبری، کفر نعمت و... پرداخته شده است.
ذیل این کتاب، دو رساله از نویسنده یادشده آمده است:
- «رسالة أبي‌حنيفة إلی البتي»: این رساله نیز در موضوع کلام و عقاید است و در حقیقت نامه‌ای است از ابوحنیفه به عثمان بن سلیمان بن جرموز بتی (م 143ق) از عالمان اهل بصره[۲]. نویسنده این رساله را به انگیزه تبری جستن از اندیشه ارجاء که به وی نسبت داده شده، به نگارش درآورده است[۳].
وی در این رساله، از ایمان، شرک، مرتکب کبیره و مسائل پیرامون آنها به‌اختصار سخن گفته و در ادامه مطالبی درباره مرجئه و نامی که به آنها اطلاق شده اشاره کرده است[۴]. لازم به ذکر است با توجه به اینکه برخی از مستشرقان و کتاب‌شناسان در صحت نسبت بسیاری از نوشته‌ها به ابوحنیفه تردید نموده‌اند، بااین‌وجود برخی صحت انتساب رساله ابوحنیفه به عثمان بتی را تأیید کرده‌اند[۵].
- «الفقه الأبسط»: این کتاب نیز در موضوع کلام و عقاید است.
این اثر، فقه اکبر به روایت ابومطیع حکم بن عبدالله بلخی (م 199ق) است و به فقه ابسط نام‌گذاری شده تا از فقه اکبر ابوحنیفه به روایت فرزندش حماد تمییز داده شود[۶].
مباحث عمده این نوشتار مشتمل بر توضیح و بیان برخی مسائل اعتقادی توسط ابوحنیفه در پاسخ به پرسش‌هایی است که شاگرد وی ابومطیع مطرح کرده است[۷]. مسائل مطرح‌شده در این اثر، شامل توضیحاتی درباره ماهیت فقه اکبر، فقه برتر، ایمان و ماهیت آن، مؤمن و برخی مطالب مرتبط با آن، استطاعت، قدر، اراده و مشیت، مرتکب معصیت و مطالبی دیگر است.
پانویس
منابع مقاله
- متن کتاب.
- بوسنینه، منجى، «موسوعة أعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمين»، تونس، جامعة الدول العربية، المنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم، 1425ق، چاپ اول.