السلسبيل في شرح ألفاظ و عبارات الجرح و التعديل

السلسبيل في شرح ألفاظ و عبارات الجرح و التعديل، مطالبی گردآوری‌شده از آثار مورخ، حدیث‌شناس و رجالی شهیر و نویسنده فعال قرن هشتم هجرى، شمس‌الدین محمد بن احمد ذهبى (673-748ق)، با تنظیم، تعلیق و مقدمه به قلم پژوهشگر معاصر، خلیل بن محمد عربی است که معانی واژگان و تعبیرهای توثیق و تضعیف راویان احادیث را توضیح می‌دهد. در این اثر، تعداد 235 توضیح و شرح از کتاب‌های شمس‌الدین ذهبی (مانند تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، ميزان الاعتدال في نقد الرجال و سير أعلام النبلاء) درباره 124 اصطلاح نقل شده است.

السلسبيل في شرح ألفاظ و عبارات الجرح و التعديل
پدیدآوران	ذهبی، محمد بن احمد (نويسنده) عربی، خلیل بن محمد (مصحح) عربی، خلیل بن محمد (مقدمه‌نويس)
ناشر	دار الإمام البخاري
مکان نشر	قطر - دوحه
سال نشر	1428ق - 2007م
چاپ	1
شابک	‎99921-708-1-6
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ذ9 س8042 114/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

خلیل بن محمد عربی، با بیان اینکه ذهبی از پیشوایان بزرگ جرح و تعدیل شمرده می‌شود و او سعی بلیغی در نقل سخنان پیشوایان رجال حدیث و بیان تفسیر برای آن، کرده است، به‌خصوص در مورد مطالبی که بد فهمیده می‌شود و حتی خودش تصریح کرده است که ما نیازمند تحریر و توضیح معنای عبارات جرح و تعدیل هستیم، افزوده است: کتاب سلسبیل، شامل همه کلمات امام ذهبی در مورد تفسیر و تحلیل گفتارهای امامان توثیق و تضعیف می‌شود و در پایان، فهرست الفبایی همه عبارات و اصطلاحات شرح‌شده را، آورده‌ام‏.

ساختار و محتوا

تنظیم‌کننده کتاب، این اثر را در 3 فصل تنظیم کرده است:

1. الفاظ و عبارات تعدیل (16 عبارت).
2. الفاظ و عبارات جرح (79 عبارت).
3. الفاظ و عبارات مرتبط با جرح و تعدیل (29 عبارت).

نمونه مطالب

• از الفاظی که بر معنایی غیر از معنای مشهورش، دلالت دارد، کلمه شیطان است؛ عباس بن عبدالعظیم گوید: «شنیدم که ابن مهدی ‌گفت: وقتی «ثوری» به بصره وارد شد، گفت: ای عبدالرحمان! انسانی را برای من بیاور تا با او مذاکره کنم، پس من برای او، یحیی بن سعید قطان را آوردم. وقتی او رفت، «ثوری» گفت: گفتم انسانی بیاور، تو برای من شیطانی آوردی»! منظورش این است که قدرت حفظش او را مبهوت کرده است. خلیل بن محمد عربی، در تعلیقه افزوده است: از جمله مواردی که «شیطان»، برای نیکی و برتری حفظ استفاده شده، کلامی است که خطیب بغدادی در الجامع ذکر کرده است. لیکن این واژه، اغلب برای جرح و ذمّ می‌آید.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.