الرحلة السرية للعقيد الروسي عبدالعزيز دولتشين إلی الحجاز سنة 1899-1898 م
| الرحلة السریة للعقید الروسی عبدالعزیز دولتشین الی الحجاز سنة 1899-1898 م | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دولتشین، عبدالعزیز (نویسنده) |
| ناشر | الدار العربية للموسوعات |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1428 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حجاز - سیر و سیاحت
دولتشین، عبدالعزیز، 1861م. - سفرها - عربستان سعودی روسیه - روابط خارجی - عربستان سعودی سفر نامهها عربستان سعودی - روابط خارجی - روسیه شوروی عربستان سعودی - سیر و سیاحت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 204/2 /د9ر3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الرحلة السرية للعقيد الروسي عبدالعزيز دولتشين إلى الحجاز سنة 1899 - 1898م، سفرنامه يك سرهنگ (كولونل) روسى با نام عبدالعزيز دولتشين در طول سال‌هاى 1898 - 1899م، به سرزمين حجاز است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر يك مقدمه، هفت فصل و يك بخش الحاقى است. هريك از فصول كتاب از بخش‌هاى متعددى تشكيل يافته است.
گزارش محتوا
كتاب با شرح حال عبدالعزيز دولتشين آغاز شده است. مطالبى كه در فصول مختلف كتاب آمده به‌اختصار عبارت است از:
- سفر دولتشين در تاريخ 26 شباط (فوريه) از استخاباد (عشق‌آباد) آغاز شده است. نویسنده جزئيات سفر را با ذكر روز و ساعت آن ذكر مى‌كند كه كمتر در سفرنامه‌ها با اين دقت ثبت شده است؛ به‌عنوان مثال، در گزارش اتفاقات 12 آذار (مارس) مى‌نويسد: «در ساعت چهار بعد از ظهر به مسكو رسيديم». يا «در 13 آذار، ساعت 8 و پنجاه دقيقه صبح به پطرزبورگ رسيديم». نویسنده اطلاعات خوبى از اوضاع اجتماعى شهرهاى مختلف بيره، قسطنطنيه به دست داده است. او مطالعاتى نيز درباره گیاهان و حيوانات حجاز داشته است. او با توصيف فقر پوشش گیاهى اين سرزمين، درختى به نام «الشوك» را كه در مسير مكه مشاهده كرده، معرفى مى‌كند. راه‌هاى چهارگانه سفر حجاج، از ديگر مطالبى است كه توجه خواننده را به خود جلب مى‌كند؛ سريع‌ترين و بهترين راه از طريق داوان به اوش و سمرقند بوده است.
- وضعيت سفر به حج و كاروان‌هاى سورى و مصرى، راه‌هاى جده به مكه و مسافت آن، راه‌هاى بين مكه و مدينه منوره و در آخر مسير كاروان‌هاى سورى و مسير حركت كاروان‌هاى مصرى ذكر شده است.
- در چند بخش شهرهاى مكه، طائف و مدينه تشريح شده است. دولتشين اين فصل را با اين عبارت آغاز مى‌كند: «شهر مكه در 70 فرسخى شرق جده در مكانى محصور بين كوه‌هاى سنگى واقع شده است...». پس از آن خانه‌ها، خيابان‌ها، اوضاع تجارى، بيمارستان‌ها، اماكن ادارى و قضايى و غير آن بيان شده است. پس از آن در بخش كوتاهى شهر طائف و به‌طور مفصل مدينه منوره و در آخر، شهر جده توصيف شده است.
- ابتدا تعريفى از حج به دست مى‌دهد: «حج زيارت مكه مكرمه براى اداى فرائضى است كه شريعت به آنها تصريح دارد و اداى آنها در وقت معين است و...». پس از آن به مطالبى درباره آيات قرآنى متعلق به حج، شعائر حج، زيارت آثار در اطراف مكه و مسجد بزرگ در مدينه منوره پرداخته است. سجده در برابر قبر نبى اكرم(ص) از اعمالى است كه نویسنده، قريب به اتفاق حجاج را به انجام آن پيش و پس از اعمال حج متصف كرده است كه بعيد به نظر مى‌رسد.
- اين فصل به حج مسلمانان روسى اختصاص يافته است. او مى‌نويسد كه به سبب منع اعطاى جواز سفر براى حج در اين سال، تعداد اندكى از مسلمين روس (450 نفر) به حج رسيدند؛ يعنى به اندازه يك‌دهم تعدادى كه در سال‌هاى مانند آن به حج مى‌آمده‌اند. او سپس اين مطلب را كه از هر منطقه روسيه چه تعداد به حج آمده‌اند، به دقت ذكر مى‌كند كه بيشترين تعداد از مناطق سيبرى است. شرح سفر حجاج روس از تهيه اسباب سفر تا خروج از روسيه و سفر به جده و انتقال به مكه و توصيف اماكن مختلف مانند مزدلفه، منى تا بازگشت به روسيه و حتى تأثيرات متقابل مسلمانان روسيه بر ساكنان حجاز، مطالب مختلف اين فصل را تشكيل مى‌دهد.
- اوضاع حجاج فارس، ترك، سورى، افغان، هندى، مالزيايى، ساحل شرقى آفريقا و راه‌هاى سفر آنها به حج مورد بررسى قرار گرفته است؛ مثلاً او از كاهش تعداد حجاج هندى در آن سال، به علت طاعون بمبئى خبر مى‌دهد. او در انتهاى هر بخش تعداد حجاجى را كه در آن سال از آن منطقه به حج آمده‌اند ذكر مى‌كند.
- بررسى تأثيرات وبا بر حج، وباهاى معروف قرن حاضر، تدابير به‌كارگرفته‌شده در منى، عرفات، مدينه و ساير اماكن براى مبارزه با اين بيمارى و نيز تدابير ده‌گانه‌اى كه پزشک متخصص اتخاذ كرده، مطالب اين فصل را تشكيل مى‌دهد.
در بخش الحاقى كتاب، توصيفات و خاطرات اشخاصى با نام ميرزا عليم بن دام‌الله، حاج سليم غيرى، حاج عيشايف و... از اماكن مقدس مكه و مدينه آمده است.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب كتاب در انتهاى آن آمده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.